این مقاله را به اشتراک بگذارید
هرکدام در گوشهای از دنیا زندگی کردهاند، اما گویی نه‌تنها نوع نگاهشان به زندگی و جهان، بلکه تقدیر تلخ و توأم با ناکامیشان نیز بسیار به یکدیگر شباهت داشته است، حتی در رویارویی با مرگ. برخی آغوش گشوده به‌سوی مرگ شتافتند و برخی خود نقطه پایان زندگی را گذاشتند و جملگی هم از نویسندگانی بودند که تأثیری عمیق بر روح و روان خوانندگان آثارشان گذاشته و می گذارند.
فرانتس کافکایِ چک، ژرار دو نروالِ فرانسوی، صادق هدایتِ ایرانی، رینوسوکه آگوتاگاوای ژاپنی … همگی سرشت و سرنوشتی این‌چنین داشتند و میتوان به این سیاهه بازهم افزود… کافیست نگاهی به داستان‌های آن‌ها بیندازیم و ببینیم که جهان چگونه هراسناک و زندگی را چه سان پر از اضطراب و دارای خصلتی ناپایدار میانگاشتند. نویسندگانی که باور داشتند زندگی سر سازگاری با آن‌ها ندارد و شاید هم خود آن‌ها راه و رسم زیستن در چنین مناسباتی را نیاموخته بودند. اما هرچه بود به‌خوبی می دانستند چگونه می توان صورت هولناک و دردناکی از زندگی ترسیم کنند.
«تار عنکبوت و داستان‌های دیگر» مجموعه داستانیست به قلم یکی از این نویسندگان، که به واسطه نوع نگاهش به جهان و حیات آدمی، در زندگی درد و رنج بسیار متحمل شد و کوشید این درد رنج را نیز به شیوه خاص خود به ساحت داستان بیاورد. رینوسوکه آکوتاگاوا در یکم مارس سال ۱۸۹۲ در شهر توکیو متولد شد.
زندگی خانوادگی خوشی نداشت، از خانواده پنج‌نفره آن‌ها، خواهر بزرگترش در کودکی مرد، مادرش نیز با توجه به زمینه‌های بیماری کنارهگیری از دیگران یا کم‌رویی به دلیل اینکه خود را در مرگ دختر مقصر میدانست، بیماریاش اوج گرفت و به شیزوفرنی بدل شد و چنان زندگی کرد که تنها پسرش (رینوسوکه) بعدها از او به‌عنوان یک دیوانه، اما دیوانهای آرام یادکرد!
اما سالها بعد از مرگ مادر، آثار این دیوانگی در پسرش نیز نمودار شد. رینوسوکه نیز به شیزوفرنی، اما از نوع حاد آن مبتلا بود و خیالپردازیهای هنرمندانه‌اش به آن دامن میزد. ازاین‌رو جنون او در داستان‌هایش نیز آشکارا نمودارند، فضای سنگین و رعبآور این داستان‌ها و اتفاقات عجیب‌وغریب، روابط نامعمول و … که در داستان‌های او وجود دارد به‌روشنی گواه آن است که این داستان‌ها توسط ذهنی مجنون، اما به‌شدت خلاق نوشته‌شده.
به‌واسطه همین جنون هم سرانجام خودکشی کرد، سی‌وپنج‌ساله بود که به دلیل مصرف زیاد داروی باربیتال به زندگی خود پایان داد. همسرش جنازه او را پیداکرده، علت خودکشی‌اش نگرانی و رنج از آینده‌ای مبهم عنوان‌شده بود، اما به نظر او بیش از هر چیز به‌واسطه هراس از فروپاشی روانی و دیوانگی کامل به زندگیاش پایان داد. ترسی که با بروز نشانههای اختلال عصبی و روانی در وجودش ریشه دوانده بود. او همان سال دریکی از یادداشت‌هایش نوشته بود که ادامه زندگی با این تصورات برایش شکنجه و رنجی بیپایان است و افزوده بود آیا کسی نیست که گلوی مرا فشار دهد؟
بااین‌حال او از پیشگامان داستان کوتاه در ژاپن بود و نقش پررنگی در شکل گرفتن سنت داستان‌نویسی مدرن این کشور داشت.در عمر کوتاه خود نزدیک به صد و پنج داستان کوتاه‌نوشت و تأثیر بسیاری بر دیگر نویسندگان ژاپنی، چه هم‌دوره‌هایش چه آن‌ها که پس از او کار خود را آغاز کردند داشت. او را پدر داستان کوتاه ژاپن نامیده‌اند و مهم‌ترین جایزه ادبی این کشور هم به نام اوست.
«تار عنکبوت و داستان‌های دیگر» ترجمه نیکی نیکنام اصل که به همت نشر مروارید منتشرشده، اثر چنین نویسندهایست. هفت داستان کوتاه با نامهای: تار عنکبوت، هنر جادوگری، توتز-چان، گاری، نارنگی، عروسکها و برفی. با این مقدمه خواننده نباید از روبهرو شدن با داستان‌هایی متفاوت که از فضایی سنگین و فراواقعگرا و البته برخوردار از نمادها و نشانههای گوناگون متعجب شود. داستان‌های کتاب حاضر در فضاهایی تیره‌وتار میگذرد عدم قطعیت و اضطراب وجودی شخصیتها یکی از ویژگیهای اصلی این آثار است.
زبان رینوسوکه آکوتاگاوا همچون دیگر آثارش در این کتاب نیز فارغ از پیچیدگیست، او داستان‌هایش را به‌دوراز بازیهای زبانی نوشته است، اما این به معنای سادگی فهم این داستان‌ها نیست، چراکه دشواری این داستان‌ها حاصل مضمون نامتعارف آن‌هاست که گاه به آثار سورئالیستی پهلو میزنند و سرشار از سمبل‌ها و نمادهایی هستند که برای فهم آن‌ها باید رمزگشایی‌شده و به کارکردشان در این موقعیت خاص پی برد. برای نمونه داستان اول شرح کمک بودا به مردی جنایتکار در جهنم است، آن‌هم به کمک تار عنکبوتی که برای بیرون کشیدنش از قعر جهنم به‌طرف او انداخته‌شده و داستان هنر جادوگری، شرح رویارویی راوی با استادی جادوگر که شرط آموزش او را گذر از امیال و خواستههای خود میداند و…. ازاین‌جهت گاه لازم است برای فهم لایههای زیرین این داستان‌ها چندین‌باره خوانده شوند.
داستان‌های رینوسوکه آکوتاگاوا تاکنون در قالب کتاب‌های مختلف توسط مترجمان توانایی همچون، سیمین دانشور، احمد شاملو، جلال بایرام و… ترجمه‌شده‌اند نیکی نیکنام اصل مترجم جوان این کتاب نیز کوشیده برگردان قابل قبولی از این داستان‌ها به زبان فارسی ارائه کند که در این زمینه کم‌وبیش موفق بوده است.
****
تارعنکبوت و داستان‌های دیگر
نویسنده: رینوسوکه آکوتاگاوا
مترجم: نیکی نیکنام اصل
نشر مروارید، چاپ اول ۱۳۹۳
شمارگان ۱۱۰۰ نسخه
۱۰۱ صفحه، ۵۵۰۰ تومان
الفِ کتاب / مد و مه ۲۱ مرداد ۱۳۹۳