نقد و بررسی بدون مرز ساخته امیر حسین عسگری

نقد و بررسی فیلم بدون مرز ساخته امیر حسین عسگری

نغمه‌هایی که شنیده نمی‌شوند

علی شیرازی
 

 امیرحسین عسکری پس از وحید جلیلوند دومین چراغ جشنواره را از میان ساخته‌های جوانان روشن کرد. بدون مرز فیلمی است با موضوعی صددرصد انسانی و ضدجنگ. اتفاقاً این‌که آن را با جهنم در اقیانوس آرام (جان بورمن) مقایسه می‌کنند اصلاً عیب فیلم محسوب نمی‌شود. به علاوه، رگه‌ها و اشتراک‌هایی از رابینسون کروزو به همراه دونده‌یامیر نادری، کلید ابراهیم فروش و حتی تنها در خانه نیز در بدون مرز به چشم می‌خورد یا دست‌کم تداعی می‌شود. اما فیلم عسکری کاملاً سرپا و با تکیه بر حیات مستقل خودش تماشاگر را درگیر می‌کند. کیفیت بصری، تصویرهای چشم‌نواز، تدوین و بقیه‌ی ویژگی‌های فنی فیلم به دل می‌نشیند و از حضور کارگردانی آینده‌دار نشان می‌دهد و در نهایت این‌گونه است که حرف بدون مرز در دل‌ها اثر می‌کند. / ماهنامه فیلم

***

نگاهی به فیلم  «بدون مرز» / امیر حسین عسگری

بدون دیالوگ

 کامبیز شایان فرد

از سینمایی ترین فیلم های این چند روز جشنواره فیلم بدون مرز  امیر حسین عسگری بود ، فیلمی که باید در زمان مناسب خیلی بیشتر راجع به آن نوشت  و از جزییاتش گفت. فیلمی مستقل و بسیار کم خرج ، چشمگیر ، ملموس و پر از زندگی. فیلمی جنگی ، اما با کمترین میزان سروصدا و شلوغی های آن نوع فیلم ها. نه سیاهی لشگری ، نه اکشن های فراوان، نه دکور پر خرج ( اگر آن کشتی البته بازسازی نشده باشد) ، نه لباس ها و صحنه آرایی خیره کننده، نه بازیگران حرفه ای و ستاره، نه موسیقی باشکوه ، نه رنگ های درخشان و نه جلوه های ویژه میدانی و کامپیوتری. شاید با این اوصاف چیز دندان گیری به نظر نرسد، اما اینطور نیست.  بدون مرز فیلم جزییات است . از همان ابتدا، میتوان محو حرکات روزانه آن پسر بچه شد که با چه ظرافت و دقتی کار می کند. چگونه و با چه همتی ماهی می گیرد. چطور  از لحظه لحظه وقتش بهره می برد و صدف ها را با چه ظرافتی سوراخ می کند تا از آنها دستبند، گردن بند یا چیزهای تزیینی بسازد . خودش است و تنهایی خودش  و همدمش که یک کشتی به گل نشسته است و تمام دنیای اوست . همه حفره ها و سوراخ های کشتی در قلمرو اش است .

بدون مرز فیلمی است روان و بدون دیالوگ که به نظر حتی با ورود دختر به فیلم و بعدتر آن سرباز آمریکایی باز هم دیالوگی وجود ندارد . با ورود آن دو ، حالا آن پسر بچه و آن کشتی که خانه و مامن اش بود و در مقیاسی بزرگتر سمبل و نشانه ای از ایران، دیگر ماهیت اش را از دست می دهد . اکنون آن کشتی به گل نشسته نماد و نشانه ای است از کل جهان ، جهانی با آدم های مختلف و زبان های متفاوت که حرف هم را نمی فهمند ، اما نگاه ها را درک می کنند و همه درد مشترکی دارند . درد تنهایی و تمام فیلم درباره همین است . درد تنهایی و درک متقابل.  از اینجا به بعد فیلم از فضای جنگی فاصله می گیرد و به فضای آپوکالیپتیکی می رود. آن کشتی ، انگار تنها جای امن در این دنیاست و همه جا و همه کس نابود و ویران گشته و تنها همین سه نفرند و نوزادی که نشانه آینده است. آیا آینده امید بخشی در انتظار آنهاست؟
بدون مرز فیلم باند صوتی است. صداهایی که یا ساخته شده اند و یا با صداهای دیگر پیوند و مخلوط گشته اند. صداها ضرباهنگ و ریتم دارند . پسر بچه که راه می رود صدای پاهایش بیشتر شبیه گلوله ها و بمب هایی است که بر سر این سرزمین آوار می شوند و یادآور زندگی های برباد رفته است. صدای بهم خوردن فلزات مثل در یا خراشیدن جسمی بر سطوح کشتی  و صدای محیط و طبیعت ، هیچکدام مهربان و لطیف و دلنواز نیستند و باعث دلهره در بیننده می گردند . چقدر بازیگر نقش پسر ، علیرضا بالدی ، خوب در نقش جا افتاده و انگار خود نقش است . بازی گرفتن از او قطعا از امتیاز های کارگردان آن است . فیلمساز قطعا متاثر از کسانی چون امیر نادری ، عباس کیارستمی، محمد علی طالبی، جعفر پناهی و ابولفضل جلیلی بوده است و تنها در کار آنها ، بازیگران کودک و نوجوان ، اینگونه نقش ها را باورپذیر و درک شده بازی کرده اند.
می ماند یک افسوس برای دکوپاژ فیلم. می شد به جای این همه نما و قطع کردن به یکدیگر با توجه به توان خوب بازیگر و خلاقیت کارگردان از نماهای بلند و سکانس پلان هایی با میزانسن های دقیق و طراحی شده استفاده کرد. شاید کارگردان به دلیل تک لوکیشن بودن و شائبه تئاتری شدن فیلم از این امر امتناع کرده باشد ، به هر حال فیلمساز دستی هم در کار تئاتر داشته و تجربیاتی در آن زمینه . به هر حال او از آیندگان سینمای ایران خواهد شد./ بانی فیلم

****

نقد «بدون مرز» ساخته امیر حسین عسگری

 فیلم «بدون مرز» فاقد داستان و درام، با مضمونی تکراری و ضدقصه است.

به گزارش مد و مه، شب  15 بهمن ماه، منتقدان برنامه رادیویی «سودای سیمرغ» به نقد و بررسی فیلم سینمایی «بدون مرز» ساخته امیرحسین عسگری، پرداختند در این برنامه عباس کریمی و آریان گل صورت حضور داشتند.

کریمی در این برنامه دباره «بدون مرز» گفت: تاکنون این فیلم نسبت به فلیم های دیگر جشنواره متفاوت تر بوده است. از بازیگران مطرح و شناحته شده استفاده نکرده است. شخصیت های اصلی فیلم، نوجوانی هستند که بازیگر نیستند و بیشتر از آنکه بازی کرده باشند، شاید مشق بازی کرده اند. البته خوب هم بازی کردند و آن شخصیتی را که کارگردان مدنظر داشته، توانستند دربیاورند.

اثری ضدجنگ که انسانیت تبلیغ می‌کند

وی ادامه داد: اما در کل «بدون مرز» اثری ضدجنگ شمرده می شود و می خواهد انسانیت را تبلیغ کند و از طرفی تبعات و جنبه های منفی جنگ را نقد و بررسی کند.

در ادامه آریان گل صورت بیان کرد: بنده شخصا حوصله ام از دیدن فیلم سر رفت. اما نکته ای که درباره این فیلم برای من جالب بود، این بود که فیلم موفق می شود فضایی آخرالزمانی را خلق کند. گویی شخصیت اصلی فیلم که یک پسربچه است در دوران پساآخرالزمانی در حال زندگی است. دورانی که منزوی است و با دوران بیرون ارتباطی ندارد. مجبور است خود را در یک جهان بدوی حفظ کند و نجات دهد. این برای من جذاب بود.

وی ادامه داد: شخصیت هایی نیز که در ادامه به فیلم اضافه می شوند، زندگی ای که برای این نوجوان عادت شده بود را به چالش می کشد. چون او عادت کرده بود، تنها زندگی کند و از پس خود بربیاید. به زعم بنده ترسیم این فضا بزرگترین نکته جالب فیلم بود.

فضای خاکستری که کسالت ایجاد می‌کند

همچنین کریمی خاطرنشان کرد: من نکاتی را که عرض کردم درباره بازی ها بود، وگرنه فیلم واقعا کند بود. اما چون بازی این نوجوان خوب بود، به فیلم جان داده بود. از طرفی چون فیلم، در فضایی خاکستری به نوعی نقد و بررسی جنگ است، همین فضای خاکستری کافی است که از دیدن آن دچار ملال کسالت شویم. بماند اینکه فیلم داستان نیز ندارد.

این فعال رسانه‌ای فیلم را یک اثر ضدقصه دانست و عنوان کرد: وقتی فیلمی داستان ندارد، طبیعتا کنش ها و واکنش های بین شخصیت ها دچار اختشاش می شود. ضمن اینکه این سه شخصیت موجود در فیلم هر کدام به سه زبان سخن می گویند و ما کمترین دیالوگ را در فیلم داریم. آنها نمی توانند با هم دیالوگ کنند و در ادامه هم که می خواهند دیالوگ کنند یکی فارسی، یکی عربی و یکی انگلیسی سخن می گوید و کسی چیزی نمی فهمد. نهایتا با ایما و اشاره به یکدیگر می فهمانند که چه می خواهند بگوبند.

کریمی افزود: همین باعث می شود ما خیلی نتوانیم بگوییم فیلم مخاطب پسند است. البته فیلم برای مخاطب خاص نیست، اما مخاطب عمومی نیز ندارد.

این فیلم داستان و درام ندارد

گل  صورت نیز در همین باره عنوان کرد: قاعدتا فیلم باید برای مخاطب مردمی ساخته شود. چون فیلمی، فیلم موفق است که بتواند با مردم ارتباط برقرار کند. فیلم داستان و از آن مهم‌تر درام ندارد. چون کارگردان تمام قوت خود را بر روی فضاسازی ها و لوکیشن می گذارد، از قصه گفتن و خلق درام غافل می شود. او می خواهد تنها با ویژگی های بصری پیش برود و این خیلی به فیلم ضربه زده است.

کریمی با اشاره به دو فلیم مشابه با «بدون مرز» اظهار کرد: من وقتی «بدون مرز» را دیدم به یاد دو فیلم افتادم؛ «رابینسون کروزوئه» و «جهنم در اقیانوس آرام». در آن فیلم ها هم ما دیالوگی نداریم، اما داستان، پیرنگ و هدف داریم. در «جهنم در اقیانوس آرام»، پیرنگ و هدف استکبارستیزی است. اینکه آدم ها سوای ملیت، زبان و قومیت خود، اگر قدرت فاسدشان کند دست به استعمار دیگران می زنند.

وی ادامه داد: اما در این فیلم این دیده نمی شود. ما نمی دانیم تم قضیه چیست. تمام «بدون مرز» می خواهد با زبان الکن خود بگوید که آدم ها منهای زبان، قومیت و ملیت خود باید یکدیگر را دوست داشته باشند و جنگ چیزی است که بین آنها فاصله انداخته است.

معضل شخصیت‌پردازی در سینمای ایران

در ادامه گل صورت درباره میزان باورپذیری شخصیت های خارجی فیلم گفت: متاسفاته به جز شخصیت اصلی، شخصیت های دیگر درست پرداخت نشدند و این معضل سینمای ماست که معمولا نمی تواند شخصیت‌هایی مثل سرباز آمریکایی را درست دربیاورد. در اینجا نیز متاسفانه این اتفاق می افتد و فیلم وقتی سرباز آمریکایی وارد می شود، از فاز حفظ جان در محیط سخت بیرون می آید و وارد فاز ضدجنگ می شود که از همین جا فیلم افت می کند.

وی درباره ارتباط مخاطبان خارجی با این فیلم بیان کرد: به نظر من آنها نیز احتمالا ارتباطی نمی گیرند. چون آنها فیلم های بهتری از ما دارند. در ضمن مضمون فیلم هم مضمون تازه و بروزی نیست. تأثیر جنگ بر روابط انسان ها، آدم هایی که زبان مشترک ندارند اما به زبان واحد انسانی با هم ارتباط برقرار می کنند و… در سنیمای ما بوده است. تنها بحث فیلمبرداری و طراحی صحنه و لباس فیلم قابل اعتنا است.

گل صورت حرف زدن درباره این گونه فیلم ها را بسیار سخت دانست و عنوان کرد: اصولا فیلم های خنثی و فیلم هایی که در واقع با دیدن آنها چیزی دست مخاطب را نمی گیرد، حرف زدن درباره شان را سخت می کنند.

باید برای مردم فیلم ساخت

همچنین کریمی در انتها بیان کرد: البته فیلم یک‌سری ارزش های سینمایی دارد. در فیلمبرداری کارهای خوبی شده است و همین لوکیشن محدودی که دارد، کار را سخت کرده است. نباید زحمت های عوامل را نادیده گرفت. منتها مسئله این است که ما فیلم می سازیم برای که؟ برای مردم. این همه سرمایه گذاری می شود، تا مردم فیلم را ببینند، پول فیلم تأمین شود و فیلم های بعدی ساخته شوند.

 «سودای سیمرغ» به تهیه‌کنندگی محمدجواد طالبی و اجرای سیدامیر جاوید، برنامه ای انتقادی است که به مدت ۱۰ شب به طور از زنده از محل برگزاری جشنواره در برج میلاد از ساعت ۱۸ الی ۱۹ روی آنتن رادیو گفتگو رفت.