جاودانه ها (۷): «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز

جاودانه ها (۷): «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز

طاعون بی‎خوابی/ رضا سیدحسینی

صد سال تنهایی[Cien anos de soledad]. رمانی از گابریل گارسیا مارکز (۱) (۱۹۲۸- )، نویسنده کلمبیایی، که در ۱۹۶۷ منتشر شد. این شاهکار، که با نبوغ غریبی رمانهای بزرگ ادبیات امریکای لاتین را از آغاز تاکنون با طنز تقلید می-کند، با شعر و قدرت ابداعی بی‎نظیر همه مسائل این قاره غنی و آشفته را باهم ترکیب می‎کند: صحنه رمان یک دهکده استوایی و خیالی کلمبیا است با عنوان ماکوندو (۲)، که تنها افتاده در میان آشغالها، دریا، و یک کوهستان غیرقابل عبور، که در آن گرما، خشونت، و تنبلی گیاهی دست در دست هم می‎نهنند تا تخیل انسان را به هذیان وادارند و تنهایی او را آشفته کنند.

خانواده بوئندیا (۳)، که خانواده‎ای نمادین است در کتاب مظهر سرنوشت امریکا است. همراه با خوسه آرکادیو بوئندیا (۴)، پایه‎گذار خانواده، است «آنروزها، ماکوند و دهکده‎ای بود با قریب بیست خانه از نی و خاک رس، و در کنار رودخانه‎ای بنا شده بود که آبهای شفاف آن در بستری از سنگهای صاف، سفید، و به درشتی تخم‎مرغهای ماقبل تاریخ جریان داشت.» هرسال، ملکیادس (۵)، رئیس یک طایفه کولی، تازه‎های قاره دیگری را به بوئندیا هدیه می‎دهد: آهن جادویی که فلزات دیگر را به سوی خود می‎کشد؛ ذره‎بینی که فواصل را از میان برمی‎دارد و آتش روشن می‎کند؛ جعبه‎ای که در زیر آفتاب الماسهای سرد براق می‎سازد؛ دستگاهی که تصویر مردم را تهیه می‎کند و شاید در آینده بتواند از خدا هم عکس بردارد، تا دیگر احتیاجی به دلایل هستی‎شناختی نباشد … رئیس، که مثل دون کیشوت خود را در اتاق کارش زندانی کرده است، پیاپی مشغول اظهار نظر و بحث و فحص است و با تقلید طنزآمیز از پل الوار (۶) می‎گوید: «زمین گرد است مثل پرتقال» اما، از چندی پیش، ماکوندو به دهکده‎ای فعال با مغازه‎ها و کارگاههای صنعتی و جاده‎های پررفت و آمد تبدیل شده است؛ در خانه‎ها جای پرنده‎ها را ساعتهای آهنگ‎نواز گرفته‎اند.

همراه با پیشرفت، رفته رفته روحیه اعتقاد به عجایب از میان می‎رود و جای آن را نظم و کار می‎گیرد، و بر اثر آن خواب از سر ساکنان ماکوندو می‎پرد؛ آنان دچار «طاعون بی‎خوابی» میشوند و دستخوش تعلیم و تربیت و سازمانهای اداری. با نسل دوم، یعنی نسل سرهنگ اورلیانو (۷) بوئندیا، ماکوندو با جنگ و دیکتاتوری آشنا می‎شود و به این ترتیب، قدم در عصر تاریخی می‎گذارد. «سرهنگ اورلیانو موجد سی و دو قیام مسلحانه و شکست همه آنها شد. از هفده زن مختلف صاحب هفده فرزند ذکور شد که یکی پس از دیگری، همه در یک شب، که فرزند بزرگتر هنوز سی و پنج ساله نشده بود، کشته شدند. او از چهارده سوءقصد، شصت و سه کمین، و از یک جوخه اعدام جان سالم به در برد. از مقدار معتنابهی استریکنین نیز که در قهوه‎اش ریختند و برای کشتن یک اسب کفایت می‎کرد، آسیبی ندید.» سرهنگ، که از نیروهای دولتی شکست خورده است، نیروی چریکی تشکیل می‎دهد، رویای یک فدراسیون دولتی امریکایی را در سر می-پروراند که «همه رژیمهای محافظه‎کار را از آلاسکا تا پاتاگونیا (۸)» نابود خواهد کرد، و مدتی هم به کوبا پناهنده می‎شود.

ماکوندو، که با جنگ پیر شده بود، با فرارسیدن مردم امریکای شمالی از نو جوان می‎شود. اینان کشت درختان موز را ترویج می‎کنند، ساختار دهکده‎ها را تغییر می‎دهند، یک محله سیاهان و یک محله مخصوص سفیدپوستها می‎سازند و به یکی از وراث بوئندیا یاد می‎دهند که «مثل یک قهرمان شنا کند، تنیس بازی کند، و ژانبون ویرجینیا با قاچهای آناناس بخورد.» وقتی که سندیکالیسم مبارز در ماکوندو شکل می‎گیرد، اعتصابها آغاز می‎شود و سرکوب امپریالیستی اولین قربانیها را می‎گیرد. این، نشانه زوال است. ناامنی کشور و سیل و توفانی که «چهار سال و یازده ماه و دو روز» طول می‎کشد، امریکای شمالیها را از ماکوندو می‎راند. خانه‎هایی که در اثنای تب موز مانند قارچ از زمین روییده بودند متروک می‎مانند، تأسیسات و کارگاهها اوراق می‎شوند، ماکوندو دیگر فقط ساکنان معدودی دارد که خودشان را زیر آفتاب گرم می‎کنند و ظاهراً از اینکه خلوت خود را بازیافته‎اند خوشحالند. آخرین بوئندیا که در آن روزها به دنیا می‎آید، موجود عجیب‎الخلقه‎ای است با دم خوک که به محض تولد می‎میرد و مورچه‎ها جسدش را به لانه خود می‎کشند و بدینسان، او را تسلیم نیستی می‎کنند. داستان بوئندیا و ماکوندو پایان می‎گیرد و کتابی فراموش‎ناشدنی از خود باقی می‎گذارد.

فرهنگ آثار. سروش.

۱٫Gabriel Grarcia Marquez 2.Macondo 3.Buendia

۴٫Jose Arcadio Buendia 5.Melquiades 6.Paul Eluard

۷٫Aureliano 8.Patagonia