این مقاله را به اشتراک بگذارید
«یاشار کمال» نویسنده ترکیه‌ای کردتبار که گفته می‌شود سال‌های زیادی کاندیدای دریافت نوبل ادبیات بود، بدون رسیدن به این آرزوی دیرین، در ۹۱ سالگی دار فانی را وداع گفت.
یاشار کمال که از سرشناس‌ترین چهره‌های ادبیات ترکیه به حساب می‌آید، در جهان با رمان معروف «ممد قرقی» (که در ایران با نام «اینجه ممد» شهرت دارد) شناخته می‌شود؛ اثری که تاکنون به ۲۰ زبان برگردانده شده و بارها به روی پرده سینما رفته است.
وی سال۱۹۲۳ در روستای کردنشین همیته در جنوب ترکیه متولد شد. پدرش ملاک کرد بزرگی بوده که در سال ۱۹۱۵ به آناتولیای شرقی فرار کرده بود. کمال کودکی بسیار سختی را پشت سر گذاشت؛ او در یک تصادف چشم راستش را از دست داد و در پنج‌سالگی شاهد قتل پدر به دست فرزندخوانده او در مسجد بود.
کمال را به عنوان یک فعال سیاسی هم می‌شناسند؛ حکم آشکار او در سال ۱۹۹۵ درباره سیاست‌های دولت ترکیه در مصاحبه وی با مجله آلمانی «اشپیگل»، او را با اتهام «تبلیغات تجزیه‌طلبی»، در مقابل دادگاه امنیتی دولت ترکیه قرار داد. گرچه محاکمه با حکم برائت وی پایان یافت، اما با انتقاد مجدد وی از عملکرد دولت سرانجام به اتهام تحریک مردم، به پنج سال زندان تعلیقی محکوم شد.
وی حکم زندان تعلیقی را نپذیرفت و گفت: هر مجازاتی می‌خواهید نقداً بکنید، چراکه حکم تعلیقی، حکم خودسانسوری را برای من دارد و من نمی‌خواهم خود را دچار خودسانسوری بکنم، هنوز کارهای انجام‌نداده بسیاری دارم و باید آن‌ها را هرچه زودتر تمام کرده و به چاپ برسانم. اما زندگی در ترکیه، آن هم با این حکم تعلیقی، این امکان را از من سلب می‌کند.
با این استدلال، یاشار کمال بعد از گرفتن حکم زندان تعلیقی، مدتی را در سوئد زندگی کرد. او در این‌باره گفت: تنها می‌خواهم کارهایی را که در دست انجام دارم، تمام کرده و به چاپ برسانم. نمی‌خواهم در هیچ کشوری از جمله سوئد پناهندگی بگیرم. بعد از انجام کارهایم به وطنم ترکیه برمی‌گردم، دیگر آن‌وقت هرچه می‌خواهند با من بکنند.
او همین کار را هم کرد. یاشار کمال از سال ۱۹۵۰ به‌کرات به‌خاطر دفاع از آزادی بیان و تساوی حقوق مردم دستگیر و زندانی شد. اوج خشم این نویسنده در سال ۱۹۹۷ بود که در اعتراض به زندانی کردن «اشبر یاغمور دره لی» نویسنده نابینای ترک گفت: تا آخر عمرم دولت ترکیه را نخواهم بخشید!
کمال اولین کتاب خود را با نام «تصنیف‌ها» در سال ۱۹۴۳ روانه بازار کتاب کرد. این اثر مجموعه‌ای بود از تصنیف‌ها و اشعار فولکلور که او از سن ۱۶ سالگی به گردآوری‌شان پرداخته بود. «بچه» و «مغاره‌دار» جزو اولین آثار ادبیات داستانی او بودند که در سال ۱۹۵۰ به چاپ رسیدند. کمال «داستان کثیف» را زمانی که در ارتش خدمت می‌کرد، به نگارش درآورد. «گرمای زرد»، «آن‌سوی کوهستان»، «اگر ما را کشتند»، «دریا قهر کرد»، «افسانه چیای آگری»، «مرد تنها»، «لانه‌های پریان»، «پیت حلبی»، «علف همیشه جوان» و «ستون خیمه» از دیگر کتاب‌های شناخته‌شده وی هستند.
اکثر کارهای یاشار کمال که عنوان نخستین نویسنده ترکیه‌ای نامزدشده برای جایزه نوبل ادبیات را یدک می‌کشد، روی درگیری‌های زندگی مردم مناطق جنوبی ترکیه و پیشرفت‌های زندگی این ناحیه تمرکز دارد.
دریافت جایزه صلح «بوک‌ترید» آلمان و جایزه «بیورنسون» نروژ در سال ۲۰۱۳ از جمله افتخارات ادبی این نویسنده ترکیه‌ای هستند. او در مراسم دریافت جایزه صلح ناشران و کتاب‌فروشان آلمان خود را این‌گونه معرفی کرد: من مردی اهل هنر و شعر و عاشیق هستم. از زمانی که خودم را با این هنر مشغول کرده‌ام، تمام تلاشم را به کار گرفته‌ام که آن را به بهترین وجه ممکن انجام دهم. گفتم مردی اهل هنر و شعر و عاشیق هستم، نه ادبیات. زیرا قبل از این که نوشتن را شروع کنم، نقال و عاشیق بودم.
یاشار کمال که از چندی پیش به دلیل نارسایی تنفسی در یکی از بیمارستان‌های استانبول بستری بود، روز شنبه در سن ۹۱ سالگی درگذشت.