این مقاله را به اشتراک بگذارید
از سیر تا پیاز برنامه ماه عسل
همه‌چیز آرام است
حسین قهار
«من و همکارانم هیچ‌وقت به دنبال در‌آوردن اشک از چشمان مهربان میلیون‌ها مخاطب برنامه ماه عسل نبوده و نیستیم. این حرف را کسانی می‌زنند که برنامه را به صورت کامل نگاه نمی‌کنند. ما قصه‌های واقعی یک جامعه که همه در آن زندگی می‌کنیم را روایت می‌کنیم، بدون اینکه قضاوتی درباره محتوای قصه و آدم‌هایش داشته باشیم. ما نمی‌خواهیم اشک کسی در‌بیاید. تلاش ما تلنگر زدن به مخاطبان برای تفکر و تعقل درباره این مشکلات در دل جامعه است که ما در قاب ماه عسل آن را به تصویر می‌‌کشیم » قصد مصاحبه ندارد. این جملات تنها صحبت‌های احسان علیخانی در قالب یک گفت‌وگوی دوستانه با ما درباره انتقادات شدیدی است که به برنامه او می‌شود. آن هم در روزی که بیست و ششمین برنامه «ماه عسل» در رمضان ٩۴ درحالی روی آنتن شبکه سوم سیما رفت که تصویر تازه و البته متفاوت از مهاجران افغان در ایران را به نمایش گذاشت.
چرا ماه عسل تاوان داد
روایت و پرداختن به قصه زندگی همزبانان افغان برای نخستین بار به این شکل در قاب برنامه ماه عسل، شاید باز هم با اعتراض دلواپسان و منتقدان سرسخت علیخانی و همکارانش رو‌به رو شود. اما آنچه هدف این قسمت از برنامه «ماه عسل» بود، به برخی از مشکلات مهاجران در همه‌جای دنیا، از جمله ایران اشاره داشت؛ مشکلات و معضلاتی که گاه تک‌تک ما خواسته و ناخواسته به آن دامن زده‌ایم. گاهی یادمان می‌رود که ایرانی‌ها هم در هرجای دنیا هستند و به بسیاری از کشورها مهاجرت کردهاند؛ اگر اهانتی به آنها بشود، ناراحت می‌شویم و نسبت به آن موضع می‌گیریم. اما خودمان هم بعضی مواقع با قضاوت‌ها و نگاه‌های تحقیرآمیز نا‌بجا
نسبت به مهاجران از جمله افغان‌ها در ایران، در مورد آنها بی‌انصافی کرده‌ایم.
در چنین شرایطی شاید قدم گذاشتن به پشت صحنه یکی از پرمخاطب‌ترین، مهم‌ترین و البته جنجالی‌ترین ویژه برنامه‌های صداوسیما در سال‌های گذشته اتفاق جالبی باشد. جایی که هیاهو و جنجال و آشفتگی‌های مطرح شده در رسانه‌ها و فضای مجازی، جای خودش را به آرامشی بین عواملی می‌دهد که تلاش می‌کنند بهترین برنامه را در لحظه‌های افطار ماه مبارک رمضان روی آنتن ببرند. ماه عسل تنها ویژه برنامه افطار تولید شده در سال‌های اخیر نبوده است، اما بیشتر از سایر برنامه‌ها به چشم آمد و به همین علت بیشتر درباره‌اش حرف زده شده است. بدون هیچ اغراقی باید نوشت که بسیار کم اتفاق افتاده یک برنامه گفت‌وگومحور به این درجه از محبوبیت و شهرت در بین مردم رسیده باشد؛ ولی «ماه عسل» با محوریت چهره‌ای به‌نام احسان علیخانی، امروز یکی از سرفصل‌های مهم سال‌های اخیر تلویزیون شده است. شاید به خاطر همین است که این برنامه باید تاوان دیگر برنامه‌های ضعیف و کم‌مخاطب تولید شده صدا و سیما در ماه مبارک رمضان را بدهد!
آتش توپخانه منتقدان همچنان داغ است
ماجرا از سال‌ها قبل شروع شد؛ از هما‌ن‌جایی که ماه‌عسل میهمان لحظه‌های افطار در بین مردم شد. از آنجایی که محبوبیت برای خود حاشیه هم به همراه دارد، ماه عسل ٩۴ با جنجال‌ها و حاشیه‌های بی‌سابقه‌ای همراه بوده و به شکلی باورنکردنی در مرکز توجه افکار عمومی و رسانه‌ها قرار گرفته است. آتش توپخانه منتقدان از روز اول تا به امروز همیشه داغ و بر‌قرار بود. شاید به همین دلیل است که این روزها فضای مجازی از هجمه و انتقادات مختلف به این برنامه و توهین به مجری و تهیه‌کننده‌اش پر شده است. اما امسال ماجرا فرق می‌کند چرا که فضای برنامه با آنچه در بعضی رسانه‌ها و فضای مجازی دیده‌می‌شود تفاوتی عمده دارد. هجمه انتقادات هیچ تاثیری در نحوه تولید برنامه ندارد. هر چند که تیم هشت نفره روابط عمومی تمام مطالب، انتقادات، هجمه‌ها و حتی جوک‌های مختلف ساخته شده درباره برنامه را رصد و جمع‌آوری کرده و در اختیار احسان علیخانی قرار می‌دهند. حتی بعضی از مواقع جوک‌های ساخته شده توسط عوامل برنامه در بین اعضا خوانده و باعث خنده آنها می‌شود.
در جریان پخش برنامه البته اعضای روابط عمومی به‌شدت پیگیر رصد کردن واکنش‌ها و اخبار مرتبط با ماه عسل هستند. اگر ابهام و اتفاق مهمی درباره سوژهها و اتفاقات برنامه به وجود بیاید، حین اجرا به اطلاع احسان علیخانی می‌رسد و این مجری تصمیم می‌گیرد که به صورت بداهه به این موارد واکنش نشان بدهد یا خیر. روابط عمومی برنامه علاوه بر رصد کردن اخبار، ارتباط مستقیم با مردم به صورت روزانه را هم در دستور کار دارد.
ماجرای دکور کهکشانی
کهکشانی شدن دکور ماه عسل ٩۴ اما حرف و حدیث‌های بسیار زیادی به همراه داشته است. اما ایده ساخت این دکور داستان جالبی دارد. پیمان قانع طراح صحنه و دکور ماه عسل است. فلسفه نور‌های آبی رنگ در حاشیه و بک‌گراند صحنه مصاحبه با میهمانان که روی تابلوهای LED به نمایش در می‌آید، نشان دادن وجود امید در دل تاریکی است. در مورد این دکور بعضی از منتقدان اعلام کردهاند که ایده اصلی از دکور کنسرت یکی از خواننده‌های مشهور زن امریکایی برگرفته شده است و هزینه چند صد میلیونی روی دست عوامل برنامه گذاشته است. اما حقیقت این نیست چراکه از مدت‌ها قبل درباره ایده و شکل دکور برنامه بحث و تبادل نظر وجود داشته است. قبل از مطرح شدن ایده کهکشان، محتوای دکور با یک گل بزرگ طراحی شده بود اما مورد موافقت علیخانی و سایر عوامل برنامه قرار نمی‌گیرد. به این ترتیب تلاش برای تغییر در دکور آغاز می‌شود. پیمان قانع درباره چگونگی رسیدن به این ایده روایت جالبی دارد. او می‌گوید: «استودیو‌های صداوسیما کوچک است و ما مجبور شدیم دکور برنامه را در یکی از سوله‌های نمایشگاه بین‌المللی برپا کنیم. دکور امثال برنامه به اندازه چهار استودیو و دکور موجود در سازمان صدا و سیما فضا اشغال کرده است و این دست ما را برای طراحی باز گذاشت.»
طبق گفته طراح دکور ماه عسل حداکثر هزینه دکور برنامه امثال به ۶٠ تا ٧٠ میلیون تومان می‌رسد.
هماهنگی برای سوال‌ها نبود
آنچه مردم از ماه عسل می‌بینند فقط تصویر دکور و پلاتو‌های ابتدایی احسان علیخانی و در نهایت گفت‌وگوی او با میهمانان برنامه‌اش است. دکور و جایگاه دوربین‌ها در ماه عسل ٩۴، به این شکل طراحی شده است که میهمانان دچار استرس نشوند. دوربین‌ها دورتر از دکور اصلی و درست پشت تابلوهای LED نمایش‌دهنده نور امید تعبیه شده‌اند. به‌طور مثال در پایان یکی از برنامه‌ها میهمان اصلی از علیخانی این سوال را مطرح کرده که پس گفت‌وگوی اصلی چه زمان شروع می‌شود؟ علیخانی هم به میهمانش توضیح داده که برنامه تمام شده و گفت‌وگو هم روی آنتن پخش شده است. عوامل ماه عسل برنامه‌ریزی دقیقی داشته‌اند تا دوربین‌ها و پخش زنده تاثیری روی احساسات و روحیه میهمانان نداشته باشد.
بر‌خلاف برخی انتقادات که در فضای مجازی و رسانه‌ها درباره هماهنگی نحوه مطرح کردن سوال و جواب با میهمان‌ها مطرح شده است، چنین موضوعی صحت ندارد. معمولا احسان علیخانی چهار دقیقه مانده به شروع برنامه در استودیو حاضر می‌شود و بلافاصله به اتاق گریم می‌رود. او پس از تعویض لباس و آماده شدن برای اجرا، دقایقی کوتاه با میهمانان برنامه صحبت می‌کند. صحبت‌های او نیز به هیچ عنوان جنبه توجیهی و هماهنگی ندارد و در حد سلام و احوالپرسی، آشنایی و خوشامدگویی به میهمانان است. میهمانان پنج تا ١٠ دقیقه مانده به شروع برنامه به صحنه اصلی دعوت و آماده می‌شوند تا احسان علیخانی پلاتو‌های ابتدایی برنامه را اجرا و سپس برای آغاز گفت‌وگو به نزد آنها برود. پخش آیتم‌های مختلف در حین برنامه زمان تنفس علیخانی و میهمانان است. در این بین بعضی مواقع تجدید گریم صورت می‌گیرد. عوامل مختلف هم نقطه نظرات و اطلاعات و حتی حواشی ایجاد شده به خاطر موضوع برنامه را با علیخانی در میان می‌گذارند. تلویزیونی هم بیرون از سوله محل پخش ماه‌عسل تعبیه شده است تا همراهان میهمانان برنامه با حضور در آنجا به صورت زنده برنامه را مشاهده کنند. احسان علیخانی روی اتفاقات قصه میهمانان تسلط کامل دارد، اما سوالات را با میهمانان در میان نمی‌گذارد. از میهمانان بعد از پایان برنامه در سالن مخصوص برای افطار پذیرایی می‌شود. البته بلافاصله بعد از پایان برنامه، عکس یادگاری علیخانی با میهمانان هم روی صحنه اصلی برای منتشر شدن روی اپلیکیشن ماه عسل گرفته می‌شود.
همه‌چیز درباره سوژهها
تیم رصد‌کنندگان سوژهها در طول یک سال تلاش چشمگیری برای جمع‌آوری موضوعات قابل طرح در برنامه را انجام می‌دهند. به‌طوری که برای برنامه ماه عسل ٩۴ به اندازه چهار دفترچه ١٠٠ برگ، سوژه جمع‌آوری شده است. نکته جالب توجه اینجا است که در طول سال به ویژه چند ماه مانده به شروع برنامه، اتاق فکر ماه عسل، موضوعات را اولویت‌بندی می‌کنند و در نهایت بر اساس سیاست‌های برنامه، میهمانان برای روزهای مختلف به برنامه دعوت می‌شوند. تیم پشتیبانی هم مامور هماهنگی سفر میهمانان از نقاط مختلف کشور به تهران برای حضور در برنامه هستند. با توجه به دوری و نزدیکی شهر محل اقامت میهمان‌ها و وضعیت جسمانی‌شان، مقدمات سفر آنها با قطار، هواپیما یا اتوبوس با هزینه برنامه فراهم می‌شود. نکته جالب توجه درباره ماه عسل ٩۴ این است که تاکنون چیزی نزدیک به ٢۵٠ میهمان در برنامه حاضر شده‌اند و اکثر استان‌های کشور در برنامه ماه عسل امسال نماینده داشته است.
اگر به هر دلیل برای هر کدام از میهمان‌ها اتفاقی پیش آمد که شرایط حضور در برنامه را پیدا نکرد، در سریع‌ترین زمان میهمان بعدی جایگزین می‌شود. به‌طور مثال در برنامه مربوط به کودکان بهزیستی قرار بود که موضوع برنامه پرداختن به افراد بالای ١٠٠سال باشد. اما یک روز مانده به برنامه یکی از میهمانان مورد نظر فوت می‌کند. یک نفر دیگر در حادثه‌ای پایش می‌شکند و دیگری هم به خاطر مسمومیت شرایط حضور در برنامه را پیدا نمی‌کند. بدون اینکه کسی متوجه این استرس و سختی کار در بین عوامل برنامه بشود، کودکان بهزیستی جایگزین این میهمان‌ها در برنامه شدند.
عوامل برنامه برای انتخاب سوژهها از سوی صداوسیما تحت فشار نیستند. اما طبیعتا مجبور هستند که خط‌قرمز‌ها را رعایت کنند. این مساله بعد از داستان توبیخ عوامل برنامه به خاطر دعوت از یک پزر عروس بیشتر هم شده است و تیم انتخاب سوژه با نظارت احسان علیخانی حساسیت بیشتری روی انتخاب موضوعات از خود نشان می‌دهد. به‌طور مثال حرف و حدیث‌ها و هجمه‌ها و توهین‌ها در فضای مجازی باعث شد که ماه عسل ٩۴ قید پرداختن به موضوع ولخرجی‌های عجیب و غریب در جامعه را بزنند. آن هم با میهمانی که ساعت ۵٠٠ میلیون تومانی برای خودش خریده بود. یا فردی که کلکسیون ماشین‌های میلیاردی داشت.
تیم ١٠٠ نفره پشت صحنه
اپلیکیشن ماه عسل در برنامه رمضان ٩۴ طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده است. هدف عوامل برنامه برای راه‌اندازی این اپلیکیشن این بوده است که مردم و مخاطبان برنامه را قبل و بعد از زمان پخش این برنامه همراه خود داشته باشند. یک تیم هشت نفره وظیفه ارتباط با مردم را هم در طول ٢۴ ساعت بر عهده دارد. مردم حتی می‌توانند با مراجعه به اپلیکیشن ماه عسل با عوامل برنامه ارتباط بگیرند و سوژه و موضوعات اجتماعی برای به تصویر کشیده شدن در ماه عسل پیشنهاد بدهند. تاکنون بیش از ١۵٠٠ سوژه به عوامل تولید از سوی خود مردم پیشنهاد شده است.
ویدیو‌های آیتم‌های مختلف ماه‌عسل هم ١۵ دقیقه بعد از پخش هر بخش، روی اپلیکیشن برای افرادی که موفق به تماشای برنامه نشده‌اند قرار می‌گیرد. به روز رسانی ویدیو تیتراژ ابتدایی برنامه هم توسط همین گروه انجام می‌شود. گفتنی است اوج بازدید از اپلیکیشن ماه عسل ساعت ٢۴ بامداد تا هفت صبح و از ساعت ١١ صبح تا زمان شروع برنامه بعدی است.
با پایان برنامه ماه عسل در هر روز کار تازه برای عوامل تولید شروع می‌شود. برای پخش ماه عسل ٩۴ چیزی حدود ١٠٠ نفر تلاش می‌کنند تا احسان علیخانی بتواند روی آنتن برنامه را اجرا و با میهمانان مردمی‌اش به گفت‌وگو بنشیند. بعد از پایان هر برنامه و صرف افطاری، گروه‌های مختلف کار خود را برای تولید و پخش برنامه روز بعد آغاز می‌کنند. افراد در شیفت‌های مختلف در دفتر مخصوص برنامه هماهنگی‌های مربوط به کارهای مرتبط با برنامه را انجام می‌دهند. نکته قابل توجه اما همدلی و رفاقت بسیار زیاد بین عوامل برنامه است. در ماه عسل ٩۴ هر فردی برای خودش یک کارت شناسایی و مسوولیت دارد. اما روی این کارت‌های شناسایی پست و مسوولیت افراد ثبت نشده و فقط نام آنها در کارت‌های مخصوص دیده می‌شود. از تدارکات تا عوامل اصلی تولید هم حق اظهارنظر و ارایه سوژه را دارند و این تیم صد نفره بدون توجه به حواشی ایجاد شده کار خود را برای پخش ماه عسل به دور از حواشی انجام می‌دهند.
شرق