این مقاله را به اشتراک بگذارید
نگاهی به اسماعیل کاداره و کاخ آرزوها
حمید رضا امیدی سرور
در بهشتی که کمونیست‌ها وعده داده بودند نه تنها از عدالت و برابری میان انسانها خبری نبود، بلکه از آزادی سیاسی نیز نشانی دیده نمی‌شد. دیکتاتورهای برآمده از دل کشورهای متمایل به قطب شرق، روی خوشی به نویسندگان و روشنفکران نشان نمی‌دادند؛ از همین رو فراوان بودند هنرمندان و به خصوص نویسندگانی که به تبعیدی ناخواسته و اجباری رفتند و از زادگاه خود خارج شدند. اسماعیل کاداره یکی از همین نویسندگان بود که همانند میلان کوندرا که کشورش چک را به مقصد فرانسه ترک کرد، او نیز ناچار شد از آلبانی را به قصد فرانسه خارج شود و این اتفاق مصادف با زمانی بود که «انور خوجه» دیکتاتور آلبانی عرصه را بر دیگراندیشان این کشور تنگ کرده بود و اسماعیل کاداره مدام عمّال حکومت او دست به گریبان بود.
اسماعیل کارداره متولد ۱۹۳۶ است در حوزه های شعر، داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه، ترجمه و نقد فعالیت کرده اما شهرتش بیش از هر چیز به خاطر رمانهای اوست. آثار کاداره به ۵۰ زبان گوناگون ترجمه شده اند و شهرتی جهانی را برای او به همراه آورده‌اند. او چندین بار در لیست نهایی کاندیداهای نوبل ادبیات بوده اما تاکنون موفق دریافت آن نشده است، در سال ۲۰۱۴ برخی از گمانه‌زنی ها خبر از موفقیت او داشت اما در نهایت این جایزه به پاتریک مودیانو رسید. البته او قریب به یک دهه پیش از این جایزه بوکر را در رقابت با نامدارترین نویسندگان روزگار خود بدست آورد و در سال ۱۹۹۶ به عضویت فرهنگستان علوم اخلاقی و سیاسی فرانسه درآمد و پس از آن نیز به نشان «لژیون دونور» به او اعطاء شد.
معروفترین اثر او آوریل شکسته و همچنین زمستان سخت است که هر دو به فارسی برگردانده شده است. البته اثری که به شهرت او در جهان بسیار کمک کرد، رمان انجمن شاعران مرده بود که از آثار دوره جوانی او محسوب می شود.
آثار این نویسنده تا حد زیادی بازتاب زندگی اجتماعی و سیاسی مردم سرزمین خود است که با جلوه هایی از تاریخ و حیات فردی و جمعی آنها در آمیخته است. هر چند که گاه از زبانی کنایی برای این منظور استفاده می کند و یا برای گرفتار نشدن در ممیزی داستان خود را به دیگر سرزمین ها منتقل کرده و یا در یک فضای بدون زمان و مکان روایت می‌کند، اما با این حال در پاره‌ای موارد انتشار رمانهایش با مشکل روبه رو شده است.
رمان کاخ رویاها که به تازگی توسط علی صنعوی به فارسی برگردانده شده و به همت نشر آرادمان در اختیار علاقمندان ادبیات داستانی قرار گرفته است. یکی از مسئله‌دار ترین کتابهای او در این زمینه بود که به توقف این کتاب انجامید. این رمان که برای نخستین بار به فارسی منتشر شده است، کار اول مترجم جوانی‌ست که پدرش (قاسم صنعوی) از مترجمان باتجربه نام آشنا بوده و در مقام یکی از معرفی‌کنندگان کاداره به فارسی زبانان ترجمه معروفترین اثرش آوریل شکسته را برعهده داشته است.
کاخ آرزوها همانند اعلب آثار اسماعیل کاداره اثری ست داستان محور و برخوردار از فراز و فرودهای داستانی که می تواند مخاطبان علاقمند به آثار داستانگو را جذب خود کند. همین ویژگی کاخ آرزوهاست که باعث شده همانند اکثریت قریب به اتفاق آثار این نویسنده در سینما مورد اقتباس قرار گرفته و جلوی دوربین رفته است.
این رمان که در سال ۱۹۸۱ منتشر شد، انتقاد نویسنده از تمامیت‌خواهی و دیکتاتوری که در کشور خود نیز همواره با آن درگیر بوده و همچنین نمایش بوروکراسی پوچی که چنین ساختاری گرفتار آن است به مذاق حاکمان آلبانی خوش نیامد و به محض انتشار آن را توقیف کردند.
داستان رمان ماجرای «مارک عالم» جوانی از خانواده اصیل و معتبری ست که با اتکاء به معرفی نامه ای که به او داده شده امکان ورود به «تابیر ساراییل» را پیدا می کند. جایی در میان مردم تحت حکومت سلطان عثمانی جایی برای بان خواسته ها، رویا ها و آرزوها محسوب می شود. اداره ای که از سوی حکومت وظیفه‌ی شنیدن و جمع کردن خوابهای مردم را دارد تا با تدوین و دسته بندی آنها برای استفاده سازمانهای بالا دست ارسال شود.
«مارک عالم» که در این اداره استخدام شده می‌کوشد دریابد در پیرامون او چه جریانی در حال اتفاق استو این در واقع همان کاری ست که کاداره در طول زندگی خود انجام داده و آن را در آثار داستانی اش منعکس کرده است و رمان لحنی کنایی و فضایی استعاری دارد و نویسنده به شکلی جذاب این مهم را در رمان خود به سرانجام رسانده است. او در کاخ آرزوها نشان می دهد که چگونه حکومت های سرکوبگر دست روی اندیشه مخالفان گذارده و به کنکاش در آن می‌پردازند.
نقل از الف کتاب
کاخ رویاها
نویسنده: اسماعیل کاداره
ترجمه: علی صنعوی
ناشر: آرادمان، چاپ اول۱۳۹۴
۲۵۶صفحه، ۱۳۰۰۰ تومان