سوزان سونتاگ

سوزان سونتاگ

سوزان سونتاگ نویسنده برجسته امریکایی ، یکی از متفکران مبارز معاصر که شهره جهان بود روز سه شنبه ۲۸دسامبر گذشته در مرکز ضد سرطان مموریال اسلوان کترینگ شهر نیویارک در سن ۷۱ سالگی درگذشت. سوزان سونتاگ در جنوری سال ۱۹۳۳ میلادی در شهر نیویارک متولد شده بود. او نخستین رمان خود را «آدم خیر» در سال ۱۹۶۵ میلادی منتشر کرد. سوزان سونتاگ در عین حال برای نوشتن آثار تحقیقی در زمینه هنر و ادبیات شهرت زیادی داشت. او برای تالیف کتاب «در امریکا» یک رمان تاریخی در سال ۲۰۰۰ جایزه «نشنال بوک آوارد» یکی از معتبرترین جوایز ادبی ایالات متحده را کسب کرد. سونتاگ علاوه بر نویسندگی کارگردانی ۴ فیلم سینمایی و تعداد زیادی نمایشنامه را به عهده داشت. از آثار مشهور سوزان سونتاگ می توان به کتاب های «آدم خیر» ، «در عکس» ، «سفر به هانوی» ، «بیماری مانند متافور» ، «رفیق آتشفشان» ، «در امریکا» و «در مقابل رنج دیگران» اشاره کرد. سوزان سونتاگ یکی از اروپایی ترین نویسندگان ایالات متحده محسوب می شد. او یکی از متفکران منتقد ایالات متحده و غرب سرمایه داری بود. سوزان سونتاگ حمله امریکا به عراق را به شدت محکوم کرده بود و به همین دلیل بارها تهدید به مرگ شده بود. هنگام افشای رسوایی شکنجه ها در زندان ابوغریب بغداد ، سوزان سونتاگ بیانیه ای تحت عنوان «ما چه کرده ایم» منتشر کرد. او نوشت ، در ایالات متحده از کلمه «شکنجه» اجتناب می شود ، می گویند «سوءاستفاده» ، «تحقیر» اما کلمه صحیح «شکنجه» است.

سوزان سونتاگ جایزه صلح ناشران آلمانی را دریافت کرد
سوزان سونتاگ نویسنده آمریکایی ۱۲ اکتبر سال پار عیسایی پنجاه وچهارمین جایزه بسیار معتبر صلح ناشران آلمانی را براساس رسم هر ساله در جریان نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت دریافت کرد.
سوزان سونتاگ نویسنده و منتقد ادبی اهل نیویارک از سوی هیات داوران جایزه صلح ناشران آلمانی برای « دفاع از شان یک اندیشه آزاد در جهانی مملو از تصاویر غیرواقعی و حقایق وارونه» شایسته دریافت این جایزه شناخته بود. پس از حملات ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی به آمریکا ، سوزان سونتاگ یکی از مشهورترین نویسندگان آمریکایی ، بحث داغی را در کشورش آغاز کرد و رسانه ها و سیاستمداران را متهم کرد که قصد شستشوی مغزی افکار عمومی را دارند.
سوزان سونتاگ در مراسم دریافت جایزه صلح ناشران آلمانی به تشریح اختلاف نظر اروپا و امریکا به دلیل جنگ عراق و این نگرش آمریکا که تنها آمریکا می تواند تمدن را نجات دهد ، پرداخت.
سونتاگ گفت: آمریکایی ها تصور می کنند که از دنیای متمدن دفاع کنند. و بربرها پشت دروازه های آمریکا هستند و تنها آمریکا می تواند علیه آنها اقدام کند. وی افزود : آمریکایی ها عادت کرده اند ، جهان را مملو از دشمنان بنگرند ، واژه تروریسم به مراتب دامنه گسترده دارد. سوزان سونتاگ در سال ۲۰۰۰ میلادی جایزه «نشنال بوک آوارد» یکی از معتبرترین جوایز ادبیات آمریکا را برای کتاب تاریخی اش «در آمریکا» دریافت کرده بود. جایزه صلح ناشران آلمانی که همراه یک جایزه نقدی به مبلغ ۱۵۰۰۰ یورو است در سال ۲۰۰۲ میلادی به «چینوئا آچه به» نویسنده نیجریایی و در سال ۲۰۰۱ میلادی به «یورگن هابرماس» فیلسوف آلمانی اهدا شده بود.

نگاهی به زندگی و آثار سوزان سانتاگ
سوزان سانتاگ نویسنده و منتقد نامی روز ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴پس از مبارزه ای طولانی با هیولای یک بیماری که وجودش را روز به روز می خورد، تسلیم مرگ شد تا پرونده زندگی متفکری مبارز و معترض بسته شود. سانتاگ که ۷۱ سال عمر کرد در داستان های کوتاه و مقاله های نافذش ، نگرانی خود را از آنچه سیاستمداران امروز بر مردم جهان روا داشته اند بیان کرده و در عین حال ، به ظرافت های هنر، با نگاهی زیبایی شناسانه پرداخته و زوایای لطیف آدمی را به گونه ای دل انگیز به قلم آورده است. سوزان سانتاگ خود را هنرشناسی شیدا و اخلاق گرایی وسواسی می دانست که تعصب به جدیت در وجودش موج می زد. او وقتی رمان پرفروش «شیفته آتشفشان» را نوشت ، نویسنده ای بلند آوازه بود و با این اثر شهرتی دو چندان یافت. «شیفته آتشفشان» به زبانهای متعدد ترجمه شده و اقبال عمومی بسیار یافته است. سانتاگ در سال ۲۰۰۰ جایزه ملی کتاب » را به خاطر نوشتن رمان تاریخی در امریکا به دست آورد؛ اما به عنوان نویسنده بیشترین اثرگذاری ادبی اش به دلیل مقاله هایش بود. او در مجموع ۱۷ کتاب نوشت ، اما هیچیک آوازه «شیفته آتشفشان » را تکرار نکردند. وی در سال ۱۹۶۴مقاله ای با عنوان «یادداشت هایی در باب ابتذال» نوشت که جنجال زیادی در جامعه ادبی آن روز امریکا ایجاد کرد. این مقاله بلند معرف تعبیر انتقادی «آنقدر بد که خوب» از فرهنگ عمومی بود. در مخالفت با این مقاله ، شماری از نویسندگان جواب های تحلیلی تندی نوشتند و نگرانی خود را از موضع انتقادی سانتاگ نسبت به فرهنگ عمومی بیان داشتند؛ اما این اثر گویی قدرتی جادویی داشت و در عمق افکار خوانندگانش تاثیر گذاشت و سانتاگ را بیش از پیش در مقام نویسنده ای نکته سنج و معترض شناساند. او همچنین آثار تاثیرگذاری مثل «بیماری چون استعاره» نوشت. در این آثار که در نوع خود بدیع است ، می گوید بیماری همواره با انسان همراه است و حتی در عالم خیال او را ترک نمی کند. سانتاگ در زمینه هنر نیز صاحب نظر و اهل قلم بود و کتاب «درباره عکاسی» با تحسین صاحب نظران روبه رو شد. در این کتاب از تاثیر استعاره ای عکس به نحو هنرمندانه ای سخن گفته و عکاسی را از نگاهی تازه با استدلال ادبی تحلیل کرده است. کتاب «درباره عکاسی» به سال ۱۹۷۸برنده جایزه دایره ملی منتقدان کتاب شد. کتاب «ملاحظه درد دیگران» که به نوعی متفاوت و تاحدودی برخلاف کتاب «درباره عکاسی» بود و استدلال هایی دیگرگونه را ارائه می داد، در سال ۲۰۰۴ در جمع آثار مرحله نهایی برای کسب جایزه (NBEE دایره ملی منتقدان کتاب) قرار گرفت.

افشاگر دولتمردان جنگ افروز
سوزان سانتاگ با حوصله و صرف وقت آثار نویسندگان برجسته سراسر جهان را مطالعه می کرد و شناختی خوب از ادبیات جهان داشت. او روشنفکرانی اروپایی چون رونالد بارتس و الیاس کانتی را به جامعه ادبی امریکا معرفی کرد. این نویسندگان با نام سانتاگ در امریکا هویت یافته اند. کارلوس فوئنتس ، رمان نویس نامدار مکسیکویی درباره سانتاگ می گوید: هیچ نویسنده امروزی را سراغ ندارم که مثل او ذهن زلال و گنجایش ارتباط و به هم پیوستن داشته باشد. سانتاگ ، برخلاف بسیاری از نویسندگان امریکا، به گونه ای ژرف درگیر سیاست و مسائل سیاسی شد، حتی بعد از دهه ۱۹۶۰او از مخالفان سرسخت جنگ ویتنام به شمار می رود و در مقاله هایش به افشاگری سیاست های جنگ افروزانه دولتمردان امریکا می پرداخت. وی همچنین یکی از معدود اندیشمندانی بود که پس از رویداد ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بی پرده علیه سیاست های امریکا سخن گفت.

ازدواج در ۱۷ سالگی
سوزان سانتاگ ، فرزند یک تاجر خز بود که سال ۱۹۳۳در نیویارک متولد شد. پدرش عمدتا در چین به تجارت می پرداخت ، اما زمانی که سوزان تنها ۵ سال داشت ، او درگذشت. نام کامل سوزان تا پیش از مرگ پدرش ، سوزان دوزنبلات بود، اما پس از مرگ پدر، مادرش با یک افسر ارتش به نام ناتان سانتاگ ازدواج کرد و از آن به بعد نام خانوادگی سوزان هم سانتاگ شد. سوزان از دوران کودکی اش همچون جمله ای طولانی که زندانی است ، یاد کرده است. او در مدرسه فوق العاده درسخوان بود و چند صنف را امتحان داده و در ۱۵سالگی از دبیرستان فارغ التحصیل شد. مدیر مدرسه اش می گفت : سوزان در مدرسه وقت تلف می کند، چون همه درسها را بلد است ؛ اما مادرش می گفت : «سوزان اگر کتاب خواندن را کنار نگذاری ، هرگز شوهر پیدا نمی کنی.» مادر سوزان اشتباه می کرد، چون دخترش در دانشگاه شیکاگو، هنگام شرکت در جلسه سخنرانی یک تاریخدان و روان شناس اجتماعی به نام فیلیپ ریف ، با این شخص از نزدیک آشنا شد و این آشنایی ۱۰روز بعد به ازدواج آن دو انجامید. آن زمان سوزان ۱۷ساله و همسرش ۲۸ساله بود. بعدها سوزان در باره فیلیپ نوشت: او مردی پر از احساس و عاطفه ، دوستدار کتاب و خالص بود. عجیب این که اواخر دهه ۱۹۵۰ کار این زوج به جدایی انجامید، در حالی که یک پسر به نام دیوید داشتند که در سال ۱۹۵۲ به دنیا آمده بود.

تحصیل و تدریس در دانشگاه
سوزان دوران رشد خود را تا ۱۵ سالگی در آریزونا و سپس لاس آنجلس گذراند. در این سن ، وارد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی شد و یک سال بعد به دانشگاه شیکاگو منتقل گردید و در سال ۱۹۵۱ فارغ شد. در دهه ۱۹۵۰ به بوستون رفت و تحصیلاتش را در دانشگاه آکسفورد ادامه داد و در سال ۱۹۵۷ از این دانشگاه دانشنامه دکترا گرفت. وی در همان سال به تحقیق و مطالعه در دانشگاه پاریس پرداخت و سپس به عنوان استاد در کالج شهر نیویارک به کار مشغول شد. بعد از آن از سال ۱۹۶۰تا ۱۹۶۴به تدریس در گروه دین دانشگاه کلمبیا پرداخت.

سانتاگ در مقام نویسنده
اولین کتاب سوزان به نام « ذهن یک اخلاق گرا» در سال ۱۹۵۹ منتشر شد. پس از آن کتاب «نیکوکار» را در ۳۰سالگی نوشت. این کتاب اثری سمبولیک است که شکل گیری شخصیت انسان ها در قرن نوزدهم را تصویر می کند. در این کتاب می خوانیم مردی ثروتمند به نام هیپولایت کوشش می کند زندگی روزانه خود را با رویاهای وهمی اش وفق دهد و آنها را به عنوان راه حل هایی برای زندگی معمولی اش به خدمت بگیرد. این رمان نشاندهنده شکل گیری مقاله های سانتاگ درباره هنر است. او تاکید می کرد مردم نباید بکوشند معنی یک اثر هنری را بفهمند، بلکه باید هنر را تجربه کنند.

از «سفر به هانوی » تا «عکاسی»
سال ۱۹۶۶ کتابی با عنوان ادبیات از سوزان سانتاگ منتشر شد و یک سال بعد «مرگ بچه گربه» انتشار یافت. منتقدان این کتاب را فاقد ارزش ادبی ارزیابی کردند و نوشتند: هنوز هوش خانم سانتاگ بیش از استعداد اوست. اگر بتواند خود را از ادبیات آزاد کند، این قدرت را خواهد داشت که ادبیات را بسازد. سوزان در سال ۱۹۶۹کتاب «سفر به هانوی» را انتشار داد. این کتاب بسیار جنجال برانگیخت.
سفر به هانوی درباره جنگ ویتنام است و در آن سوزان اعلام کرد، «نژاد سفید، سرطان تاریخ بشر است ». در سال ۱۹۷۶ کتاب «درباره عکاسی» به چاپ رسید و همان گونه که پیش بینی می شد، با استقبال عمومی مواجه شد.این کتاب شامل مقاله هایی درباره هنر عکاسی است که در نشریه معتبر بررسی کتاب نیویارک (نیویارک ریویواو بوکز) منتشر شده بود و همین زمینه را برای فروش خوب کتاب فراهم کرد. در این کتاب نیروی عکس و تاثیرگذاری آن با قلمی شیوا و استدلالی شرح داده شده است. سانتاگ ، سال ۱۹۷۹کتاب «داستان چشم» را منتشر کرد. در سال ۱۹۸۸کتاب موفق دیگری از او انتشار یافت که «ایدز و استعاره هایش » نام دارد. همان سال کتاب «یک سال عکاسی در ایتالیا» از او به چاپ رسید. سانتاگ در دهه ۱۹۹۰ نیز پرکار بود و در آن دهه چند کتاب موفق از او در اختیار کتابخوانان قرار گرفت. سال ۱۹۹۱ همراه هاوارد هادکین کتابی را با عنوان «شیوه زندگی امروز ما» انتشار داد و یک سال بعد پرفروش ترین کتابش به نام شیفته آتشفشان منتشر شد. این کتاب در مدت زمانی کوتاه به زبانهای متعدد از جمله فنلندی منتشر شد. داستان کتاب در قرن هجدهم اتفاق می افتد و درباره سفیری ۵۶ ساله به نام سرویلیام همیلتون و همسر جوان ۲۰ ساله اوست و لرد نلسون قهرمان آن عصر که بر ناپلئون پیروز شده ، اما پیروزی اش را به خاطر یک زن از دست داده است. این اثر همچنین داستان انقلاب و جایگاه زن است. پس از انتشار این اثر بود که سوزان سانتاگ اعلام کرد از این به بعد تمرکز خود را به جای مقاله نویسی روی داستان نویسی قرار خواهد داد. آخرین کتاب موفق سوزان سانتاگ به نام «در امریکا» به سال ۱۹۹۹ منتشر شد که براساس داستانی واقعی است. این کتاب روایتگر زندگی زن بازیگری به نام مارینا زالوسکا است که در سال ۱۸۷۶به همراه خانواده اش و گروهی دیگر از مردم پولند برای شروع زندگی اشتراکی به کالیفرنیا مهاجرت می کنند؛ اما وقتی این زندگی اشتراکی ایده آل شکل نمی گیرد، مارینا به صحنه باز می گردد. آخرین اثر چاپ شده سانتاگ به نام «ملاحظه درد دیگران» در سال ۲۰۰۳ انتشار یافت. سانتاگ کمتر راضی می شد در مصاحبه هایش از زندگی خصوصی اش صحبت شود.