این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
هنر عروسکی از آغاز تا امروز
نسیم آصف
«عروسک، ماسک و اشیای نمایشی» عنوان مجموعه‌ای از مقالات است که به کوشش جان بل منتشر شده و به‌تازگی این کتاب با ترجمه گروهی از مترجمان توسط نشر بیدگل به چاپ رسیده است. این کتاب یازده مقاله از نویسندگان مختلف را دربرگرفته و آن‌طور که از عنوان کتاب هم برمی‌آید، موضوع مشترک این مقالات عروسک و ماسک و به‌طور کلی اشیای نمایشی‌اند. جان بل که به جز پیشگفتار چند مقاله این کتاب را هم نوشته است، عضو گروه تئاتر «گریت اسمال ورکس» و استادیار هنرهای اجرایی در کالج امرسون است. او از دهه ١٩٧٠ با گروه نان و عروسک همکاری کرده است.
ماسک و عروسک در برخی از قدیمی‌ترین گونه‌های تولید هنری و آیینی و اجرا نقش داشته‌‌اند و این نقش‌آفرینی تا امروز هم ادامه داشته است. البته در دوره معاصر نوع نقش‌آفرینی اشیای نمایشی تغییراتی کرده و امروز در حیطه گسترده‌تری می‌توان حضور اشیای ماسک و عروسک را دید. در قرن بیستم، طیف گسترده‌ای از پژوهشگران و هنرمندان سراسر جهان به کاوش در ارزش‌های تجربی، سیاسی و اجتماعی اشیای نمایشی پرداختند و در سال‌های اخیر نیز، اشیای نمایشی در مرکز توجه نمایش‌های موزیکال برادوی، نظریه پست‌مدرنیسم، تجمعات سیاسی، هنر اجرا و پژوهش آکادمیک بوده‌اند. در مقالات این کتاب نیز وجوه بسیار گوناگونی از ماسک و عروسک و اشیای نمایشی مورد بحث قرار گرفته‌اند. از جمله جایگاه آنها در عرصه‌های هنری، اجتماعی، و سیاسی امروز، تکنیک‌های ساخت و به کارگیری انواع عروسک‌های سنتی و جدید، انیمیشن و ارتباط آن با مفهوم سنتی عروسک، و پیشنهادهایی برای نظریه‌پردازی درباره انواع اشیای نمایشی. تنوع موضوعی مقالات باعث شده تا مباحث مطرح‌شده در کتاب فقط به هنر نمایشی محدود نماند و به حوزه‌هایی مثل تاریخ، جامعه‌شناسی و فولکلور هم وارد شود. شیوه نگارش بخش‌های مختلف کتاب هم گوناگون است و از مقاله‌های نظری تا گفت‌وگو و مشاهدات شخصی را دربر گرفته است. در بخشی از مقاله «تئاتر عروسکی در چک و تئاتر فولک در روسیه» که توسط پیوتر باگاتیرف نوشته شده می‌خوانیم: «تئاتر عروسکی با کمک ستایشگران و پیروانش موقعیت قدرتمندی به دست آورده است. در میان آنها این نام‌ها به چشم می‌خورد: افلاطون، ارسطو، هوراس، مارکوس، اورلیوس،آپیولیوس، شکسپیر، سروانتس، مولیر، سویفت، فیلدینگ، ولتر، گوته، بایرون، برانژه و دیگران. در سال‌های اخیر، در میان بسیاری از بزرگان تئاتر، گرایش‌هایی به سمت تئاتر عروسکی دیده شده است. برنارد شاو توصیه می‌کند که همه بازیگران به تئاتر عروسکی بروند. به عقیده او، همه آموزشکده‌های نمایش باید یک گروه تئاتر عروسکی داشته باشند. ادوارد گوردون کرگ، کارگردان مشهور انگلیسی، ستایش وافری از تئاتر عروسکی می‌کند. کارگردانان بزرگ روسی، یورینوف، میرهولد و تایروف در آثار نظری‌شان توجه فراوانی به تئاتر عروسکی دارند و از تکنیک‌های آن در اجراهای خود بهره می‌گیرند. زمانی نه‌چندان دور، در تئاتر دولتی برلین، کمدی‌هایی از مولیر به نام ژرژداندن و پزشک ناخودآگاه به روی صحنه رفتند که در آنها حرکات بازیگران به سبک حرکت عروسک‌ها بود.» نویسنده این مقاله در ادامه به بررسی تئاتر عروسکی در چکسلواکی می‌پردازد و به این نکته اشاره می‌کند که تئاتر عروسکی در حیات فرهنگی این سرزمین نقش مهمی ایفا کرده است. او به هزاران گروه تئاتر عروسکی که در چک فعالیت می‌کنند اشاره می‌کند و سپس فرم‌های رایج در تئاتر عروسکی آنجا را بررسی می‌کند. مترجمان این مجموعه مقالات عبارتند از: مارال کریمی، آرش فرزاد، عاطفه احمدی، کیوان سررشته و مریم هوشیار.
همزیستی فیلم و گیم
با رشد تکنولوژی و رسانه‌های جدید گیم‌ها یا بازی‌های کامپیوتری هم ابعادی وسیع‌تر از قبل پیدا کرده‌اند و امروز می‌توان تاثیرشان را در حوزه‌های مختلف هنری هم دید. به‌تازگی کتابی با عنوان «از گیم تا فیلم» نوشته جاسمین کالی و با ترجمه شیوا مقانلو توسط نشر بیدگل منتشر شده که به بررسی نقش گیم در دگرگونی‌های شکلی سینمای امروز پرداخته است. تاثیرپذیری گیم‌ها از فیلم‌های سینمایی موضوعی بوده که در سال‌های اخیر و در مطالعات رسانه‌ای به شکل وسیعی مورد بحث بوده اما تاثیر فزاینده و روبه‌رشد بازی‌های کامپیوتری و ویدئویی بر فیلم‌های معاصر حوزه‌ای است که به‌تازگی مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب به بررسی تعامل این دو حوزه می‌پردازد و آرای نظریه‌پردازان بزرگ سینما، همچون دیوید بوردول، را کنار ایده‌های محققان نام‌آور مطالعات گیم، لومانویچ یا جین‌مک گونیکال، می‌گذارد. «از گیم تا فیلم» کتابی در پنج فصل همراه با مقدمه و موخره است و در آن به تحلیل ابعادی از سینما که متاثر از جهان گیم شکلی جدید گرفته‌اند پرداخته شده است. در بخشی از موخره کتاب می‌خوانیم: «در این عصر گیم‌های کامپیوتری، سینما هم تغییرات مداومی را در زمینه ساختار، سبک، مونتاژ و نیز از نظر شیوه‌های درک/ تماشا/ تعامل تماشاگران متحمل شده است. با این همه پرسشی که هنوز از عهده پاسخش برنیامده‌ایم این است که آیا فیلم‌های تعاملی قابل بازی‌کردن نماد تغییرات بزرگ سینمایی در آینده به شمار می‌روند؟ فیلم تعاملی البته وجود دارد اما هنوز در مرحله آزمایش است، بدون اینکه شکل ثابتی گرفته باشد، و متشکل است از نمونه‌های بسیار متفاوتی که همگی برچسب فیلم تعاملی می‌خورند و ما را سردرگم می‌کنند که دقیقا چه چیزی یک فیلم تعاملی را شکل می‌بخشد. فرض مسلم این است که این سردرگمی باعث شده فیلم‌های تعاملی در تثبیت خود چه به لحاظ اجتماعی و چه به لحاظ اقتصادی شکست بخورند، آن هم با توجه به عطش موجود به سرگرمی‌های تعاملی که بازتابش را در صنعت گیم می‌بینیم.» عناوین فصل‌های کتاب عبارتند از: «این یک گیم است یا واقعیت؟»، «معماری روایی: داده‌ها، هزارتوها و داستان‌های بی‌پایان»، «صورت‌بندی‌های بصری/ مکانی جدید»، «فرارسانه: همزیستی فیلم و گیم» و «از واقعیت گریختن یا درگیر شدن؟».
شرق
‘