این مقاله را به اشتراک بگذارید
سووشون؛ تلفیق اسطوره و واقعیت
حسن میرعابدینی*
سیمین دانشور گذشته از تبحری که در ساخت و اجرای «سووشون» دارد، داستانش یکی از نخستین گونه‌هایی است که به شکل نوآورانه‌ای اسطوره را با واقعیت تلفیق می‌کند. رمان «سووشون» سیمین دانشور با تلفیق اسطوره و واقعیت، تمهید جدیدی را وارد فضای داستان‌نویسی معاصر ایران کرده است. «سووشون» سیمین دانشور آغازگر فصلی تازه در تاریخ داستان‌نویسی ایران به شمار می‌رود. دانشور در این داستان پرحرکت و ماجرا، با نثری شاعرانه، دقیق و محکم، تصویری درونی و هنرمندانه از تحولات منطقه فارس در سال‌های جنگ دوم جهانی به دست می‌دهد. شخصیت‌های رمان با قدرت مشاهده درخشانی ترسیم شده‌اند؛ آنقدر مشخص که هریک روحیه و عملکرد گروه اجتماعی معینی را مجسم می‌کنند. البته هیچ‌یک از آنان در حد تیپ نمی‌ماند، همه‌شان فردیتی خاص دارند و به آسانی از یکدیگر تمییز داده می‌شوند. فکر اصلی رمان، پرداختن به انسان مبارز است. به همین دلیل، در سراسر داستان شاهد درگیری یوسف -قهرمان رمان- با آدم‌های خودفروخته‌ایم. ستیز پرتلاش خانواده او با ریزه‌کاری‌های روانی و عاطفی، بر زمینه‌ای از زندگی مردم یک منطقه در یک دوره خاص تاریخی، گسترده می‌شود. هرچند یوسف درکشاکش بین واقعیت موجود و آرمان به شهادت می‌رسد، اما عامل بیداری دیگران و به‌خصوص همسرش زری می‌شود.
داستان در نظرگاه زری روایت می‌شود و شیوه گسترش طرح آن کلا تابع مساله نظرگاهی است که نویسنده برای روایت داستان برگزیده است. زری، ملموس‌ترین قهرمان رمان، در همه درگیری‌ها حضور دارد و وقایع را به ترتیب توالی زمان واقعی نقل می‌کند. ماجراها با ساخت و پرداختی دقیق و هماهنگ پیش می‌روند. وقایع فرعی با مهارت چشمگیری به طرح اصلی می‌پیوندند، جزئی از آن می‌شوند و درخدمت پیشبرد آن قرار می‌گیرند تا تصویری کامل و انباشته از سایه روشن‌هایی به دست دهند که جلو ساده‌شدن واقعیت را می‌گیرند.
«سووشون» یک رمان رمزی سیاسی است که از دو لایه تشکیل شده است. در لایه ظاهری، حوادث رفته بر زری و خانواده اوست در محدوده نیمه اول سال ۱۳۲۲… زری می‌خواهد درون کشور ایران کشور خاص خود را از آشوب و مرض و قحطی و مرگ حفظ کند [اما] سرانجام جنگ و دیگر بلاهای آن سال‌ها به خانه او راه می‌یابند. از همین شرح کوتاه می‌توان لایه درونی یا رمزی «سووشون» را دید، مثلا مابهازای خانه همه ایران است و مابهازای زری، زن به طور کلی… و یوسف نماینده یک قشر روشنفکر این مملکت است… و خلاصه آنکه آنچه بر این خانه و خانواده می‌رود بر همه کشور ما رفته است.
* استاد دانشگاه و منتقد ادبی از آثار: صدسال داستان‌نویسی ایران
به نقل از روزنامه آرمان
1 Comment
گلرخ
با سلام، یکی از بهترین، زیباترین و تأثیر گذارترین رمانهای ایرانی که خوانده ام «سوشون» بوده است، روایتی زیبا ، خواندنی و زنانه از تاریخ نه چندان دور خطه فارس، با شخصیت های ملموس و باورپذیر، وقتی خواندمش بسیار دوستش داشتم.