Share This Article
«خسرو شکیبایی، زاده خاک پاک تهرون، بزرگ شده بازارچه قنات‌آباد، مخلص تمام عاشقای ایرون و همین حالای ایرون. متولد هفتم فروردین 1323. » هفتم فروردین ماه سالروز تولد 69 سالگی خسرو شکیبایی بازیگر محبوب نقش هامون ساخته داریوش مهرجویی.
خسرو شکیبایی فارغ‌التحصیل بازیگری از دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، با بازی در نقش کوتاهی در فیلم «خط قرمز» (مسعود کیمیایی، 1361) اولین حضورش را در سینما رقم زد و با «هامون» داریوش مهرجویی در خاطره‌ها ماندگار شد.
شکیبایی در حدود 40 فیلم سینمایی حضور داشته است؛ که از میان آنها می توان به «دادشاه»، «صاعقه»، «دزد و نویسنده»، «رابطه»، «ترن»، «شکار»، «عبور از غبار»، «ابلیس»، «جست‌وجو در جزیره»، «بانو»، «پرواز را به خاطر بسپار»، «سارا»، «یک بار برای همیشه»، «بلوف»، «پری»، «درد مشترک»، لژیون»،«عاشقانه»، «خواهران غریب»، «سایه به سایه»، «سرزمین خورشید»، «روانی»، «زندگی»، «میکس»، «کاغذ بی‌خط»، «دختری به نام تندر»، «مزاحم»، «صبحانه‌ای برای دو نفر» ، «نسکافه داغ داغ» ،«دلشکسته» و «حیران» اشاره کرد.
این بازیگر که دریافت سه سیمرغ بلورین و یک دیپلم افتخار را از این جشنواره در کلکسیون افتخاراتش دارد، در هشتمین دوره‌ی جشنواره فجر به خاطر فیلم«هامون» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد را گرفت، سال‌ها بعد به خاطره فیلم «کیمیا» دوباره این سیمرغ را به خانه برد و سومین سیمرغ خود را هم را برای بازی در فیلم «سالاد فصل» گرفت. از آخرین افتخارات شکیبایی هم دریافت دیپلم افتخار برای فیلم «اتوبوس شب» بود.
خسرو شکیبایی می‌گفت: «مردم بدون من، همیشه مردم‌اند؛ من اما بدون مردم، مُرده‌ام.»
این بازیگر سینما و تئاتر ایران در گفت‌وگویی که در سال 74 در هفته‌نامه‌ی «سینما ویدئو» داشت، درباره‌ی تماشاگران فیلم‌هایش این جملات را مطرح کرد و گفته بود: «ما ماحصل نیروی ذهنی و خاطرات عزیز مردم هستیم. هنر بدون مردم مثل درخت بدون ریشه است بازیگر بدون تماشاگر یعنی هیچ.»
از روزهای آغاز به کار برای تئاتر و سینما و کم‌کاری این روزها
شکیبایی می‌گفت:«مگر حالا کم کارم؟ اگر شما در پی پاسخی کتابی و قراردادی باشید خب البته اولین بار در تاریخ فلان و در کجا برروی صحنه یا جلوی دوربین سینما رفتم. اما راستش را بخواهید بازیگری گوشه‌ایی همیشگی از زندگی من است، نوعی نوستالژی با غم غربتی آسمانی به طور حتم اگر دوران خاطرات گریز پای کودکی نبود، هرگز هیچ خاطره‌ایی باقی نمی‌ماند و انسان بدون خاطره نمی‌تواند عشق و سپس عرفان را دریابد. هنر بازیگری، هنر زیبا زندگی کردن است تا آنجا که انگار در زندگی روزمره بازی می‌کنم و در فیلمها و نمایشها خود زندگی.»
از چگونگی فعالیت پس از انقلاب
«هر انقلابی یک شروع و یک آغاز است، انگار انقلاب آمده بود تا پلی میان گذشته و آینده بزند در این میان تمام هستی و بودن و شدن ما متعلق به آینده شد حالا هم همان آینده زودرس است و من از این زود رسیدن خوشحالم، به هر حال بعد از انقلاب رنگین کمانی عمیق در زندگی بازیگریم رخ داد و در این منحنی اسامی زیادی از کارهایم برجسته شد.»
آدمهایی که در زندگی هنری سهم داشتند
«من مخلص اولین آموزگاری هستم که مرا خواندن و نوشتن آموخت. ناگفته پیداست که سرنوشت هر آدمی از همان اولین حرف از حروف الفبا برمی‌گردد، من هرگز مغرور و مسرور به قدرت فردی خود نبوده و نیستم. من خلاصه و چکیده انرژی حس و هوای خالصانه و صادقانه اطرافیان و دوستان خود هستم حرفهای من، هوای مهربانی و عطر درست آنها را دارد و همیشه من معنای ناله لحظه‌های آنها هستم همین همیشه به یاد آموزگاران عمر طی شده و معلمهای باقی عمرم هستم.»
درباره اولین کار با داریوش مهرجویی
«بارها و بارها از او گفته و می‌گویم که هر بار به پرده‌های بکر از اعماق وجود او می‌رسم دوست من! برروی زمین به این بزرگی چیزی نیست مگر مملویی از انسان و در انسان چیزی بزرگ نیست. من جزیره کوچکی بودم مهرجویی از کرانه‌ایی مرا دید که چشم هر کاشفی به آن سو بینا نبود شاید هم که لولویی نداشت و ما پنداشتیم که نوراعلی نور بود به هر حال اگر مهرجویی نبود با آنسوی این روزگار روز مرگی، همچنان گم و ناپیدا مانده بودم.»
درباره «سارا»
«بحث در مورد نکات فنی و حرفهای و هنری فیلم «سارا» از ما ساخته نیست، از آن همه فن حریفان بازار نقد و بحث و گفتگوهای فنی و حرفهای باید پرسید. اما در مورد بازیگری من در فیلم «سارا» باید عرض کنم که اصل برای من بازیگریست. اصل پیداکردن دورنی‌ترین لایه‌های انسان در این مرداب انسانی حالا چرا به نظر شما گشتاسب نقشی منفی داشته یک سوال مطرح می‌شود. « جدا از تلقی من از بازیگری و نقش» گشتاسب در پی نفی و انفعال چه اندیشه و کاری بوده است؟ منکر چه بود؟ در پی چه؟ محصولی از دسترنج دروغ و بدی بود که به زعم شما منفی شد یا هست اگر خوب به او کارها و حرفهایش نگاهی دیگر بیندازیم، می‌بینم که او هم آدم است آدمی که تقدیر او را تنها گذاشته است او نماد یک انسان درگیر با خود و پیرامون خودش است. ما بارها شاهد لبریختگی انسان وآشفتگی درونی او هستیم در ضمن از کجا معلوم که ما «خسروشکیبایی» همچون به خلوت می‌رود، آن روی سکه خودش را آشکار نکند مگر «خسروشکیبایی» همیشه خوب است و همیشه عاشق، صادق و دوست داشتنی است. شاید گشتاسب بی‌نقاب ترین شکل از خود، خود من باشد درگیر، حساس، شایسته دوست داشتن و اندکی تلخ، تلخ چون لحظات بی امان درد و تنهایی و سرشار از سوءتفاهم.»
اولین کار در سینما یا تئاتر
«هرگز در میان «تنها» تنها نبوده‌ام، حتی در خلوت، خوبی آب و گل آدمی به همین است که میل گرویدن به هم فکر، به دوست، به همسایه و رفیق و عزیز دارد.»
«پری» و یک دید تازه در سینما به مذهب و هنر و عارف روشنفکر
«عارف روشنفکر؟ عارف کجا و روشنفکر کجا؟اگرچه وقتی که به روشنی برسی فکر عرفان محض می‌شود اگرچه وقتی گرویده به نور خالص خیره شود، روان همان صافی درون می‌شود پس معنا در وقت و موسوم و داشتن آن است و لاغیر چه صاحب آن دیده و دل می‌تواند هم عارف باشد، هم عامی… هم دارا باشد هم ندار… هم تو باشی و هم او… هم داداشی، هم پری… اگرچه نمی‌توانم من باشم چرا که من رها از دایره تکرارم… من هم اویم… پس من نه منم. *** رابطه هنر با مردم ما حصل نیروی ذهنی و خاطرات عزیز مردم هستیم. هنر بدون مردم مثل درخت بدون ریشه است بازیگر بدون تماشاگر یعنی هیچ.»
آنچه به آن عاشقی و دوست داری
«ماه، ماه نقره‌ایی… فروغ نجیب و انسان پر از اعتماد، سهراب گم شده در درون زمان و فردا و گاه قدم زدن در کوچه‌ای که به خانه پدری می‌رسد به مادر آی مادر! *** ترجیح بین سینما، تئاتر، تلویزیون تئاتر یک راه، تلویزیون یک خانه، سینما یک نشانه است . سه راه… سه خواهر… سه برادر… سه دولت… سه پرستار هر پرستار تیمارگر روح جمعی مردمان.»
درباره‌ی مردم و تماشاگران آثارت
«مردم بدون من، همیشه مردمند؛ من اما بدون مردم، مرده‌ام.»
هامون
«کامل نوشته‌ام و کاملتر گفته‌ام . فکر می‌کنم هیچ نقطه تاریکی با سایه روشنی از شخص و شخصیت هامون برای اهل نظر باقی نگذاشته‌ام، اما در یک کلام خیلی ساده عرض می‌کنم که هامون فلسفی‌ترین کتابی است که هنوز از بوئیدن آن صاحب کلیدهای تازه و تازه‌تری از گلستان و دریا و نور می‌شوم…»
*****
اما 28 تیر ماه سال 87 در حالی خبرها مخابره می‌شد که خبر رسید خسرو شکیبایی، بازیگر «هامون»، «یک بار برای همیشه»، «خانه‌ی سبز» و «روزی روزگاری» از دنیا رفت.
نوروز 1392 – مد و مه- ایسنا