سیاستِ تکریم مردگان و تنهایی محتضران در ادبیات ما
شیما بهره‌مند
صادق هدایت نمُرده، او هنوز در مقامِ محتضر روی دست ادبیات ما مانده است. آثار هدایت مانندِ هر اثری «بازتاب طنینِ غیرشخصی‌ترین عناصر زندگی آدمی در قالبِ فردی‌ترین و مخفی‌ترینِ آن‌هاست»1 و این طنین در زندگی صادق هدایت «مرگ» است یا به‌تعبیر درست‌تر؛ زنده‌به‌گوری.…
در تاریخِ ادبیات روایی معاصر ما بی‌تردید «بوف کورِ» صادق هدایت مقامِ یکه‌ای دارد. جدا از موقعیت خاصِ تاریخی آن به‌عنوان نخستین رمان مدرن فارسی، برخی از منتقدان از «جاذبه» این اثر سخن گفته‌اند که هیچ‌یک از آثار ادبی معاصرش و تا اکنون نیز به گردِ آن نرسیده‌اند.
با انتشار جُنگ “سایه‌ی صادق” (تهران: نشر ژیل، 1400) و مطالعه ی آنچه “جهانگیر هدایت” برادرزاده ی “صادق هدایت” در باره ی او گفته است، به دریافتهای تازه ای رسیدم. من در مصاحبه ای ـ که در همین مجموعه انتشار یافته ـ بیشترین توجه و تحلیل خود را بر سویه های روانشناختی آثار نویسنده…
“قصه ی مرجان” یکی از سه داستان موجود در مجموعه داستان “دست ها را از گلویم بردار” است که “نشر ژیل” در سال 1399 منتشر کرده است. این داستان کوتاه به خاطر “همخوانی اندیشه ها” یا “تداعیهای ذهنی” (association of ideas) طبعاً خواننده را به یاد “مرجان” در داستان کوتاه “داش آکل” نوشته ی “هدایت”…
صادق هدایت، نویسنده معروف ایرانی، حداقل دو بار در فاصله زمانی طولانی، خودکشی کرد؛ یک‌‌بار که نتوانست خود را در رودخانه‌ای در پاریس غرق کند و به‌طور تصادفی توسط قایقرانی نجات پیدا کرد. بار دیگر که موفق شد با استنشاق گاز آشپزخانه آپارتمان کوچکی در پاریس به زندگی خود پایان دهد.
صادق هدایت هم نویسنده مرگ است و هم بازیگر آن؛ گویی او هر سال این تراژدی را صیقل می دهد. امروز من او را نه به خاطر نوآوری سبک ادبی و آثار زیبایش بلکه به سبب آن جسارت و شجاعتی می ستایم که چنین حماسی چشم در چشم “مرگ” کایروسی دارد. ما همه “آنگاه” می…
اگر از پسِ یک قرن که از ادبیات مدرن ما می‌گذرد صادق هدایت همچنان مطرح‌ترین نویسنده ما است، یکی به این دلیل است که او آغاز نوعی گسست بوده است. آثار هدایت و تفکرات او گرچه در زمینه سیاسی و اجتماعی و فرهنگیِ زمانه‌اش شکل گرفته و به‌طبع از آن متأثر شده است، او هرگز…
'گفت‌وگو با اکبر معصوم‌بیگی درباره جهان پرتناقض هدایت و فقدان ارزیابی انتقادی از او
مبارزترین کسان ستاینده هدایت بودند
پیام حیدرقزوینی
مهم‌ترین متن ادبی معاصر فارسی چند دهه پیش به شکل قاچاق به کشور وارد شد و هنوز هم همان انگ آغازین را بر پیشانی دارد. صادق هدایت به‌عنوان مهم‌ترین داستان‌نویس و روشنفکر معاصر ایران…
قبل از هر چیز باید بگویم که من نه قصد دارم و نه صلاحیتش را که درباره ارزش ادبی آثار هدایت حرف بزنم… لیکن از آن‌رو درباره هدایت سخن می‌گویم که او صرفا یک نویسنده نیست، بلکه به‌نحوی سایه سنگین شبح و یا بهتر بگویم اشباحش هنوز بر دوش ما و بر دوش فرهنگ ما…
وقت آن رسیده است که از جدالِ تاریخی دوگانه «ادبیات قصه‌پرداز» و «ادبیات متعهد یا سیاسی» دست برداریم و از نو بپردازیم به بازخوانی و کشف تاریخ ادبیات معاصرمان، با تکیه‌بر مفاهیم و نظریات نو. این رویکرد دوگانه‌ساز به ادبیات که با هم‌نوایی اهل ادبیات دست‌کم از دهه هفتاد نواختن گرفت و رفته‌رفته به اکتاو…
کیست به یاد صادق باشد آنگاه که هدایت مرده است؟ اگر فرهنگ حیران است و زبان نیز ویران، اگر زیستن و ماندن در چنین فرهنگی که “الگوریتم” آن واژگون شده را نه می دانی و نه می خواهی پس صادق بخوان شاید “هدایت” شوی. وُلگاریزه شدن فرهنگ و خلط نابجای آن با مفهوم “تمدن” آسیب…
تصمیمی از روی عقل یا از روی جنون؟ میل به فنا یا میل به جاودانگی؟ واقعاً چرا نویسندگی در میان شغل‌های رایج بیشترین میزان خودکشی را به خود اختصاص داده است؟
از صادق نوشتن آسان نیست چه رسد که “هدایت” باشد؛ نویسنده ایرانی که هیچ نویسندهای در تاریخ معاصر به اندازه او رنج، بویژه رنج فرهنگی نکشیده است. مگر نه اینکه “فرهنگ” هم به زندگی نظر دارد و هم به مرگ؟ آیا فرهنگ جز چگونه زیستن و چگونه مردن است؟ کدام نویسنده، کدام شاعر، کدام صادق…
یادداشت‌های شاهرخ مسکوب درباره صادق هدایت را حسن کامشاد در اختیار ما قرار داد و ما نیز این یادداشت‌ها را برای بررسی و تحلیل بیشتر زیر ذره بین حورا یاوری پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات ایران دانشگاه کلمبیا و مولف کتاب هایی، چون گفتار‌هایی در نقد ادبی و روان کاوی و ادبیات در ایران قرار دادیم.
در روزی گرم و خشک شاید متقارن با این روز‌های واپسین تابستان، در جفرسون، شهر مرکزی سرزمین مخلوق ویلیام فاکنر، یوکناپاتافا، راوی مشکوک و در حاشیه ایستاده‌ای برای‌مان چیز‌هایی از قصه میس مینی کوپر بازمی‌گوید. در روزی از روز‌های یک سپتامبر خشک و بی‌باران. روزی و روزگاری که آنقدر خشک توصیف می‌شود که حتی هوا…
یکی از نامه‌های صادق هدایت است که در اواخر سال ۱۹۴۶ به دوستی در پاریس نوشته است و مدرکی قطعی در خصوص تمایلات هم‌جنس‌گرایانه او به دست ما می‌دهد. گرایش‌های جنسی هدایت در قلمرو زندگی شخصی‌اش، مسائلی هستند خصوصی، اما چنانچه بر هنرش تأثیر گذارده باشند، آنگاه باید آنها را به حوزه عمومی وارد کرد…
افخمی رو به روی دوربین نشسته بود و حال و هوای سالن سرخ را به حاشیه میکشاند. یعنی از همان جملات ابتدایی مشخص بود که تنور این بحث تا کجا داغ خواهد شد و آتش آن به کجا خواهد رسید.
خانه پدری صادق هدایت، خانه‌ای که بیشتر ایام حیات خود را در آن زندگی کرد هنوز ظاهرا پابرجاست. در خیابان کوشک، بین خیابان لاله‌زارنو و سعدی، بین بیمارستان دکتر امیراعلم و منزل سفیر دانمارک در ایران این خانه ایستاده است
این مختصر را صادق هدایت درباره زندگی خود به اصرار علی اکبر دهخدا نوشت. دهخدا این قاعده را گذاشته بود که در فرهنگ خود بیوگرافی درگذشتگان ثبت شود نه آنها که در قید حیاتند، تنها استثناء اما صادق هدایت بود.با این حال تقدیر این بود که زندگی او هم قبل از انتشار کامل فرهنگ دهخدا…
آنچه این کتاب مفصل را خواندنی ساخته، رویکرد متفاوت نویسنده در بررسی زندگی و آثار صادق هدایت در ظرف زمان خود و گفتمان حاکم بر روزگاری است که هدایت در آن می‌زیسته و همچنین دردآگاهی نویسنده کتاب و اشراف او بر جهان ذهنی نویسندهای است که به واسطه تعلق خاطر و درد مشترکی که آن…
ازهدايت هيچ يادداشت يا مقالهاي درباره جمال زاده نمي شناسم. در صورتي که جمال زاده در مقالات و نامه هاي بيشماري که به دوستان دور و نزديکش مي نوشت، بارها چگونگي آشنايي و عقيده خود را در باره هدايت نقل کرده است بااين همه، در دو نوبت توانستم نظر هدايت را نسبت به جمال…
نامه ترز به هدایت
گربه کوچکِ ایرانی من. تنها یک کارت کوچک2، زیرا در مرخصی هستم، در«اترتا» پیش مادرم، و خیلی گرفتار. من چند روز پیش از«پون تورسن» رد می‌شدم، خیلی به نخستین ملاقاتمان فکر کردم – مادرم پیر شده و کمی بیمار است، این مرا ناراحت کرده. وقتی برگشتم به شما نامه خواهم نوشت،…
قصد داریم به بررسی معروف ترین آثار نویسندگان ایرانی بپردازیم که در جهان شناخته شده و به زبان های مختلف چاپ شده اند.
یکی از مهم‌ترین قلمروهای فعالیت صادق هدایت، فرهنگ عامیانه و ادبیات فلکلر ایرانی است. صادق هدایت را باید در این زمینه از پیشروان و یکی از نخستین نویسندگانی دانست که به طور علمی پژوهش‌های پراهمیتی انجام داده است.
دو داستان سپتامبر بي‌باران از فاكنر و بوف كور اثر صادق هدايت با وجود تفاوت‌هاي بسيار اما به سبب رويكرد واحدي كه نويسندگان آنها نسبت به مقوله روايت دارند از المان‌ها و موتيف‌هاي مشتركي نيز برخوردارند؛ در يك گفت‌وگوي كوتاه بين اين دو متن به برخي از اين ويژگي‌ها پرداخته شده است… .
هدايت در کتاب خواندن سليقۀ مخصوصي داشت. به هيچ‌وجه نمي‌توانست حس اعجاب و تحسين خودش را پنهان دارد. اگر نويسنده‌اي کار بزرگي عرضه مي‌کرد او همچنان که کتاب را مي‌خواند در حاشيۀ کتاب نظر خودش را مي‌نوشت. مثلاً بارها اتفاق افتاده بود که در حاشيۀ کتاب‌هاي هدايت ما به جملاتي از اين قبيل بر خورد…
صادق هدایت….به نظرم هدایت صرفا یک نویسنده نیست، بلکه به نحوی سایه سنگین شبح و یا بهتر بگویم اشباحش هنوز هم بر دوش ما و بر دوش فرهنگ ماست. پس از این همه سال، هم برای روشنفکران و هنرمندان و هم در چشم مردم عادی، هدایت نوعی نماد اصلی هنرمندی و روشنفکری محسوب می…
معرفی ژان پل سارتر به ایرانیان نخستین بار توسط صادق هدایت انجام شد، با داستان «دیوار» که در مجله سخن به سال 1324 منتشر شد. کمی بعد از آن هم عبدالحسین نوشین که چهره ای پیشرو در شکل گیری تئاتر نوین ایران بود، نمایشنامه «روسپی بزرگوار» سارتر را ترجمه و در نشریه نامه مردم…
از نامه‌های رادی تا دوزخ دورنمات
شیما بهره‌مند
ادبیات ما باید از شرِ هدایت خلاص می‌شد یا مابازاهایی برای هدایت دست‌وپا می‌کرد، این دو، مسیرهاي پیشنهادهای غالبي بود که از فحوای نقدونظرها از هدایت تا امروز می‌توان آن را بازشناخت. در این میان بازنشرِ اثری که از این جانبداری‌های سردستی مبراست بی‌شک اتفاق ادبی به‌شمار…
متن زیر دو فصل اول از کتابی است که به تازگی نوشتنش به پایان رسیده. بخشی از کتاب که «بوف کور» نام دارد، بی مناسبت نیست با این روزها که با مرگ هدایت مقارن است. بوف کور تصویرنگاشت یک بیماریست. سنت گرا و غرب گرا در ایران به این بیماری مبتلاست