رفتن به محتوا رفتن به نوار کناری رفتن به فوتر

ادبیات

نگاهی به زندگی و آثار هرمان بروخ / علی‌اصغر حداد

هرمان بروخ اول نوامبر ۱۸۸۶ در وین به دنیا آمد و سی‌ام ماه مه ۱۹۵۱ در نیویورک چشم از جهان فروبست. این نویسنده‌ی یهودی‌تبار که بعدها به کلیسای کاتولیک پیوست، در نوجوانی به خواست پدرش در رشته‌ی فنی آموزش دید

ادامه مطلب

فریدریش هُلدَرلین و رمان یگانه او / رودیگر زافْرانْسکی (ترجمه محمود حدادی)

از فریدریش هلدرلین، شاعر برجسته عصر کلاسیک آلمان، تنها یک رمان با نام «هیپریون» منتشر شده است. «هیپریون» رمانی آشکارا فلسفی است که درعین‌حال آن را شاعرانه‌ترین رمان آلمانی نامیده‌اند

ادامه مطلب

در ستایش عشقِ شورمندانه به آثار ادبی

دوست‌داشتن یک کتاب به چه معناست؟ دقیق‌تر بگویم، دوست‌داشتن اثری ادبی، یک رمان، یک شعر یا نمایشنامه به چه معناست؟ آیا عشق به اثری ادبی تفاوت بارزی با عشق به یک شیء یا، آن‌طور که مارکس یادمان داده است، یک کالا دارد؟ وجه مشترک عشق به اثری ادبی و عشق به آدمی دیگر چیست؟

ادامه مطلب

ابراهیم گلستان

گلستان و «برخوردها در زمانه برخورد»

روایت «برخوردها در زمانه برخورد» با همه خویشوندی‌اش با داستان هم‌چنان به اعتبار و ادعای نویسنده‌اش در اشاره به واقعیتی تاریخی و بیان تجربه‌ای فردی که تجلی زندگی اوست با تکیه بر «تولید خودِ زندگی مادی» -در قالب دو گزارش مدعی و مبتنی بر حقیقت و واقعیت- یک «ناداستان» است.

ادامه مطلب

شکل‌های زندگی: فلوبر و عشق مادام بوواری

وبر در نامه به دوستش می‌نویسد زیبایی به توصیف درنمی‌آید، مقصود فلوبر از زیبایی مادام بوواری است. به نظر فلوبر مادام از این جهت که می‌کوشد با آرزو و رویاهای خود زندگی کند زیباست و توصیف چنین زیبایی کاری سخت و دشوار است. تا قبل از فلوبر توصیف زیبایی آسان‌تر بود زیرا زیبایی تحت مالکیت…

ادامه مطلب

نوشتن از دل شرایطی که در آن قرار داشتم، نشأت گرفت / گفت‌وگو با عبدالرزاق گورنا، برنده نوبل ادبیات امسال

گفت‌وگو با یک برگزیده نوبل ذاتا جذاب است؛ خصوصاً با یک نویسنده آفریقایی مقیم اروپا. گورنا از نژادپرستی در اتوبوس‌های بریتانیا، پریتی پتل، سیاستمدار انگلیسی و اینکه چرا کتاب‌ها باید سرگرم‌کننده باشند، می‌گوید.

ادامه مطلب

دویست سال پس از تولد خالق ابله/ سوءتفاهمی به نام داستایفسکی/ نادر شهریوری (صدقی)

اگر داستایفسکی را از درون تجربه نکنیم، هرگز او را تجربه نکرده‌ایم. داستایفسکی از درون شعله می‌کشد، تنها آن هنگام که با خود روبه‌رو می‌شویم، او را در کنار خود می‌یابیم. بسیاری داستایفسکی را محافظه‌کار می‌نامند؛ این تعبیری درست است، بسیاری او را رادیکال می‌دانند؛ این نیز درست است.

ادامه مطلب

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(۹)/ «یاکوبسون» و نظریه‌ی «وجه غالب» در سرگذشت ورتر «گوته»/ جواد اسحاقیان

یکی دیگر از مباحث راهبردی در نقد و نظریه ی ادبی “وجه غالب” Dominant است که “رومن یاکوبسون” Roman Jakobson نخستین بار آن را مطرح کرده و می تواند به عنوان یک رهنمود در تشخیص “انواع ادبی” گره از کار فروبسته ی ما بازکند. فشرده ی آنچه او از آن به “وجه غالب” تعبیر می…

ادامه مطلب

نگاهی به واقع‌گرایی احمد محمود/ نادر شهریوری (صدقی) / آگاهی معطوف به درون

اگر تاریخ را به خانه‌ای تشبیه کنیم انسان‌ها تنها آجرهای خانه نیستند، بلکه سازندگان آن نیز هستند. وانگهی خانه برای آنان ساخته شده است، آنها با محیط خانه و خانواده آشنا شده، انس پیدا می‌کنند تا آنکه به‌تدریج با «همسایه‌ها» آشنا می‌شوند. آگاهی از فرد آغاز می‌شود، با همسایه‌ها ادامه یافته و عمق پیدا می‌کند…

ادامه مطلب

تأملی در غرب‌زدگی و پیوند آن با خودزندگی‌نامه‌های جلال آل‌احمد / حورا یاوری

انسان با تلاشی پیگیر و بی‌امان جهان را می‌کاود تا صورت جهان را آن‌چنان که از خود جهان است بیابد، اما سرانجام، آن چه همیشه می‌یابد صورت خود اوست. صورتی که اگر چه پرده‌هایی بر آن فروافتاده است، اما هیچ نیست جز تصویر او در آیینه.

ادامه مطلب

کلمه ها و سنگفرش های خیس */ نورالله نصرتی (به مناسبت دهم مهرماه، سالروز تولد اکبر رادی)

می شود به عنوان یک شهروند دوستدار داستان ایرانی، اهل خطه شمال و گیلان زیبا نباشی، اما با زیستن در جهان متن برخی داستان ها، نمایشنامه ها و فیلم های متاثر از تاریخ و جغرافیای آن سامان، آنجا برایت رنگی از آشنایی بر چهره داشته باشد، انگار که مدتی آنجا زیسته ای.

ادامه مطلب

ناداستان (۱): چگونه با پروست آشنا شدم یا وقتی از نیچه درباره دربی پایتخت می پرسیدند!/ یادی از یک مترجم عاشق / حمیدرضا امیدی‌سرور

چه خوانده باشیم و چه نخوانده باشیم، برای بسیاری از ما مارسل پروست و شاهکار جاویدانش، آنقدر شهرت و محبوبیت دارند که جایی در خور از کتابخانه‌ی خود را به «در جستجوی زمان از دست رفته»اختصاص دهیم. جایی جلوی دید، که هم دیگران ببینند و پُزش را بدهیم و هم خودمان ببینیم شاید هیبش و…

ادامه مطلب

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (۸)/ “قطب های استعاره و مَجاز” در گلدسته و فلک و خواهرم و عنکبوت/ جواد اسحاقیان

ما پیش از این، اندکی در باره ی آرای “یاکوبسون” نوشتیم. یکی از مباحث و مقالات راهبردی دیگری که او در طرح و قانونمند سازی آن نقش تعیین کننده ای داشت “قطب های استعاره و مَجاز” بود که در خوانش متون داستانی، سخت به کار ما می آید. اما پیش از این که به دو…

ادامه مطلب

چخوف و آثارش؛ مجال کوتاهِ جاودانگی / ترجمه پیمان چهرازی

آثار چخوف که غالبا مبهم و دوپهلویند، و در لحظات مختلف شوخ‌، خنده‌دار، بی‌پرده، آزاردهنده، کنایی، مَتَل‌وار، گَزنده، غنایی، بی‌احساس، غریب، پُرشور و اندوه‌بارند، در گستره کلی روان آدمی کند‌وکاو می‌کنند. او از خلال به‌کارگیریِ عناصرِ منحصر‌به‌فرد خود، از قبیل مرور و بازبینی ذهنی، جریان سیال ذهن، اِشراق‌ها و تجلیات ذهنیِ شخصیت‌ها و کنار هم…

ادامه مطلب

شکل‌های زندگی: افسانه ژول ورن / نادر شهریوری (صدقی)

سابقه کلمه «اسطوره» در زبان و ادبیات فارسی بسیار روشن است به این معنی که چنین سابقه‌ای وجود ندارد. در ادبیات ما به جای اسطوره کلمه افسانه آورده شده است اما به لحاظ مفهوم، میان اسطوره و افسانه تفاوتی وجود ندارد. «اسطوره» به‌مثابه موضوعی «سوژه‌محور» در اساس موضوعی انسانی است

ادامه مطلب

داستان امروز ( ۶ ) : «اِل بوگاچیو» / نوشته امیرحسین رضایی

داستان امروز فرصتی است برای علاقمندان ادبیات داستانی ، آنها که دستی برقلم دارند و هنوز آن چنان که باید شناخته نمی شوند. پاسخی به مخاطبان «مد و مه» که همیشه از ما به دلیل منتشر کردن آثار نویسندگان حرفه‌ای و شناخته شده گله می کردند! و باورداشتند آنها که به قدر کفایت دیده شده…

ادامه مطلب

چرا هرمان‌ ملویل در میان معاصرانش قدرنادیده ماند؟ / لوئیس مامفرد ؛ ترجمه: پیمان چهرازی

چرا هرمان ملویل برای ما، در قیاس با معاصران‌ خودش، خیلی معنادارتر است؟ ایده‌های او چه‌کاری برای ما کرده و نگرش او چه به ما داده است؟ تغییری که با آثار او روی داده فقط تغییری در سبک نیست که مثلا چیزهایی، از قبیل پیراهن‌های فَنَری که جناب اِدموند کِلارِنس اِستِدمَن و جناب جِیمز راسل…

ادامه مطلب

داستان آدینه (۲۷): «شاه سیاه‌پوشان» اثر هوشنگ گلشیری

هوشنگ گلشیری از معدود نویسندگان واقعا صاحب سبکی بود که خواندن بخشی از نوشته هایش، بدون آنکه امضای او را داشته باشد، گواه از نام صاحب آن قلم داشت. حکایت شاه سیاه پوشان نیز همین بود، با اینکه در ایران منتشر نشد و اسم او را نیز با خود نداشت، اغلب آنها که خواندند،…

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل هفتم)/ “غریب سازی” و “فورمالیسم روسی” در داستان کنیزو / جواد اسحاقیان

“منیرو روانی پور” داستان کوتاه و خوش ساخت کنیزو را در مهر ماه ۱۳۶۴ نوشته و بارها در نشریات مختلف و آخرین بار در پاییز ۱۳۸۰ در مجموعه ای داستانی به همین نام منتشرکرده است. آنچه در این نوشته می آید، خوانش فورمالیستی این اثر بر پایه ی نظریات “ویکتور شکلوفسکی” و همفکران او است.

ادامه مطلب

سیمای “طالبان” در بادبادک باز “خالد حسینی” با رویکرد “ماتریالیسم فرهنگی” جواد اسحاقیان

اصطلاح “ماتریالیسم فرهنگی” به گونه ای اجتناب ناپذیر اصطلاح مشابهش “ماتریالیسم” را در مارکسیسم به ذهن می آورد. میان این دو نگره البته گونه ای همانندی هست: هر دو نگره مسائل اجتماعی را در بستر تاریخی و پیوند پویای زیر بنا و رو بنای اجتماعی مورد بررسی قرار می دهند اما میان این دو نگرش،…

ادامه مطلب

صدوپنجاه سالگی پروست پیرشدن و به‌یاد‌آوردن نادر شهریوری (صدقی)

پنه‌لوپه، همسر اولیس، سال‌ها به خاطر همسر خویش وفادار ماند و حاضر به ازدواج مجدد نبود چون خواستگاران او را مجبور کردند که از میان آنها یکی را برگزیند. پنه‌لوپه از آنان خواست تا به او مهلت دهند تا پارچه‌ای را که می‌بافد به پایان برساند

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل ششم) / سویه های «ادبیت» متن در «فورمالیسم» / جواد اسحاقیان

او از فورمالیست ها با عنوان “specifiers” (= تصریح کنندگان) یاد می کند؛ یعنی کسانی که می خواهند محدوده ی کار خود را از “موضوعات علمی” جدا کنند ” (ایخن بائوم، ۱۹۷۸، ۷). آنان تنها می خواستند سایر مطالعات ادبی را از حوزه ی “ادبیت ادبیات” پاکسازی کنند و یک نظم و هنجار خودمختار و…

ادامه مطلب

شکل‌های زندگی: انسان در داستان‌های فاکنر / نادر شهریوری (صدقی)

گر استاندال داستان بلند را به آینه‌ای تشبیه می‌کرد که در شاهراهی بزرگ در حرکت است، داستان‌های ویلیام فاکنر را می‌توان به گاری کوچک با تعدادی مسافر تشبیه کرد که در شهری کوچک در جنوب آمریکا سفر می‌کند

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل پنجم) / دشوار سازی دریافت در «فورمالیسم» / جواد اسحاقیان

طرح مفهوم سنتی تر در مورد رابطه ی میان محتوا و فورم، به این نتیجه گیری می رسید که ادبیات هنگامی متحول می شود که جهان، تغییر کند زیرا فرض بر این بود که ادبیات صرفا ً از اندیشه ها و واقعیاتی سرچشمه می گیرد که بیرون از قلمرو ادبی باشند و به هر حال،…

ادامه مطلب

کافکا در داستان‌های خفقان‌آور و تنگناهراسانه‌اش راهنمایی برای زندگی در عصر همه‌گیری به دست می‌دهد/ ساموئل ارل

وقتی همه‌گیری شروع شد، خیلی‌ها دوباره یاد طاعون آلبر کامو یا کوری ژوزه ساراماگو افتادند، اما حالا که بیش از یک سال است در موج‌های بی‌پایان سرایت و تشویش و مصیبت گیر افتاده‌ایم، چهرۀ یخ‌زدۀ کافکا بیش‌ازهمه وضعیتمان را نشان می‌دهد. کافکا در تمام عمر به چیزهایی می‌اندیشید که این روزها دغدغۀ ما شده‌اند: حس…

ادامه مطلب

درباره ماکسیم گورکی؛ گذر از تیپ به شخصیت / نادر شهریوری (صدقی)

شکل‌های زندگی: درباره ماکسیم گورکی گذر از تیپ به شخصیت نادر شهريوري (صدقي) ماکسیم گورکی (1936-1868) نیازی به پیداکردن راهی به‌سوی توده‌ها نداشت زیرا خودش جزء توده‌ها بود. سه‌گانه «دوران کودکی»، «در جست‌وجوی نان» و «دانشکده‌های من» روایتی داستانی از زندگی پرفراز‌و‌نشیب گورکی در میان توده‌هاست. داستان «دوران کودکی» گورکی چنان که از عنوانش پیداست…

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل چهارم) / رویکرد فورمالیستی به ادبیات / جواد اسحاقیان

اصطلاح “فورمالیسم” نخستین بار از جانب مخالفان این جنبش به کار رفت و اینان، این اصطلاح را به معنایی به کار می بردند که خود فورمالیست ها هم آشکارا آن را رد می کردند. “بوریس آیخنباوم” یکی از همین فورمالیست های برجسته می گفت: ” واقعا ً دشوار است که به یاد بیاورم که چه…

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل سوم)/ «ادبیات چیست؟»/ جواد اسحاقیان

گیریم که ما َنفْس نظریه یا اندیشه ی نظری از هر نوعی را تصدیق کنیم، اما سرشت “موضوع” نظریه [ که می خواهد یک متن “ادبی” را موضوع کار خود قرار دهد ] و شیوه هایی را که برای تحلیل آن برمی گزینیم ، همچنان ناگشوده و مبهم باقی می ماند. به راستی وقتی…

ادامه مطلب