رفتن به محتوا رفتن به نوار کناری رفتن به فوتر

برچسب: جواد اسحاقیان

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(۱۳)/ جواد اسحاقیان

     داستان کوتاه “سه پلّه ی آخِر” یکی از چهارده داستان “سرِ سبیل هایت را نجو” است که به خاطر اشاره به ریزنگاری های مربوط به آوازه گری یا تبلیغ کالاهای افسونگرانه، شگردهای جلب و جذب مشتری، نمونه ی دلالتگر و شفافی برای خوانش نشانه شناختی است

ادامه مطلب

خودکاوی و هویت؛ با تکیه بر «بوف کور» صادق هدایت/ جواد اسحاقیان

   با انتشار جُنگ “سایه‌ی صادق” (تهران: نشر ژیل، ۱۴۰۰) و مطالعه ی آنچه “جهانگیر هدایت” برادرزاده ی “صادق هدایت” در باره ی او گفته است، به دریافتهای تازه ای رسیدم. من در مصاحبه ای ـ که در همین مجموعه انتشار یافته ـ بیشترین توجه و تحلیل خود را بر سویه های روانشناختی آثار نویسنده…

ادامه مطلب

با رویکرد میان متنی (۲) و حل معمای “ذوالقرنین، کوروش کبیر و اسکندر مقدونی”در “داراب نامه ی طرسوسی”/ جواد اسحاقیان

  حقیقت، این است که من سالها پیش کتابی با عنوان “با بوطیقای نو در دارابنامه ی طُرسوسی” نوشته بودم که آن را در کلاس “رویکردهای نو در نقد ادبی یا “بوطیقای نو” در “بنیاد فردوسی توس” (مشهد) تدریس میکردم.

ادامه مطلب

نگاه جواد اسحاقیان به رمانِ «از زن تا زمین» اثر نرگس مقدسیان

    رمان “از زن تا زمین” (۱۴۰۰) رمانی مباحثاتی (Polemic) است و در آن از ضرورت مبارزه برای حفظ محیط زیست در “گیلان”، مناسبات کارگری و کارفرمایی، مسائل فمینیستی (اعم از گونه های سوسیالیستی و رادیکالی)، مبارزه با تولیدات فرآورده های آرایشی و آوازه گری تولیدکنندگان برای فروش و تحمیل آن به مصرف کنندگان، خودفروشی…

ادامه مطلب

از مقاله ی “سنّت و استعداد فردی” اِلیوت تا رمان “غزال، آهوی باغ زعفرانیّه”ی شَرویندُخت ایازی

       با آن که به نظر میرسد رمان “غزال، آهوی باغ زعفرانیه” (۱۳۹۹) نخستین اثر نویسنده اش “شَرویندُخت ایازی” باشد، به باور من، “اتفاقی” در “رمان عاشقانه” (Romance Novel) به اعتبار “نوع ادبی” (Genre) و نیز رخدادی برجسته در “زبان” داستان عاشقانه است. و من که – از جمله داوران نهایی یک نهاد ادبی مستقل…

ادامه مطلب

یک معرفی کوتاه از رضا براهنی/ جواد اسحاقیان

متن سخنرانی کوتاه “جواد اسحاقیان” منتقد ادبی و از اعضای داوران نهایی “جایزه ی مهرگان ادب” ومعرفی کوتاه دکتر “رضا براهنی” و اهدای “جایزه ی مهرگان ادب” به پاس “یک عمر تلاش در عرصه ی نوشتن” در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ در فرهنگسرای نیاوران در حضور همسرشان خانم “ساناز صحّتی” و سخنرانی کوتاه دخترشان خانم “الگا…

ادامه مطلب

درباره‌ی«معسومیت» نوشته‌ی مصطفی مستور؛ از منظر نوع ادبیِ «ادبیات فرار»

      رمان “معسومیت” نوشته ی “مصطفی مستور” تاکنون مورد چند داوری موافق و مخالف قرار گرفته است. آنان که به ستایش این رمان پرداخته اند، گویی برانگیخته شده اند که به نمایندگی از نویسنده، به “ارزش” هایی در رمان “مستور” اشاره کنند که در واقع، ندارد

ادامه مطلب

خوانش رمان «صخره‌ی تانیوس» نوشته‌ی امین معلوف بر پایه‌ی «هویت و فرهنگ»/جواد اسحاقیان

    رمان “معلوف” بر پایه ی یک رخداد تاریخی واقعی شکل گرفته اما آنچه در آن برجسته و تعیین کننده تر مینماید، مشکلاتی است که شخصیت اصلی رمان “تانیوس” با آن مواجه می شود؛ یعنی هنگامی که درمی یابد او فرزند واقعی پدرش نیست و مسآله ی “هویت” (Identity) به مسآله ی محوری رمان تبدیل…

ادامه مطلب

 خوانش «شهر نوازندگان سفید» با رویکرد «رآلیسم جادویی» و «فراداستان»/جواد اسحاقیان

    ” چهارمین رمان “بختیار علی” با عنوان “شهر نوازندگان سفید” (The City of the White Musicians, 2005) در ده هزار نسخه انتشار یافته که از شهرت آن حکایت میکند. با آن که بهای این رمان پانزده هزار دینار عراقی (و حدود ده دلار آمریکا) است، تمام نسخه های آن در طی چند ماه به…

ادامه مطلب

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(۱۲)/ خوانش سبک شناختی داستان «نون والقلم»/ جواد اسحاقیان

 رمان نون و القلم (۱۳۴۰) ازجمله آثار تمثیلی و مباحثاتی “آل احمد” (۱۳۴۸- ۱۳۰۲) است که از منظر “نظریه ی انتقادی” مورد تحلیل قرار نگرفته است. این رمان، به خاطر اشاره و احتوا بر برخی جنبش های تاریخی مانند جنبش “حروفیه” در روزگار تیموریان و “پسیخانیان” در عصر صفویان و به گونه ای تمثیلی و…

ادامه مطلب

خوانشی از «ظلمت شب یلدا» اثر امین فقیری / جواد اسحاقیان

 تا کنون کتابها، مقالات و گفتارهای متعددی به زبان فارسی یا انگلیسی در باره ی نظریه ی “فوکو” (Foucault) بر محوریّت “قدرت / دانش” خوانده ایم یا کوشیده ایم به سویه های گوناگون معنایی  و اهمیت آن پی ببریم. با این همه این نوشته ها، بیش از آنچه “مشخص” باشد، “مجرّد” و انتزاعی می نموده…

ادامه مطلب

تأثیر «رمانس اسکندر کبیر» بر ادبیات کلاسیک ایران / جواد اسحاقیان

     آنچه “اسکندر” را از پادشاهانی چون “داریوش سوم” و “فور” ممتاز میکند، چاره گری و تاکتیکهایی است که برای پیروزی در جنگ به کار می برد و او را با وجود کمی سپاه و سامان جنگ، بر بزرگترین شاهان چیره می سازد

ادامه مطلب

منیرو روانی پور

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(۱۱)/ خوانش سبک شناختی داستان « کافه چی»/ جواد اسحاقیان

 ما در نوشته ی پیشین با “رویکرد سبک شناختی” چنان برخورد کردیم که گویی “سبک شناسی” برخورد “فردی” نویسنده با “زبان” است و به راستی بیشتر آنچه تا کنون در باره ی مقوله ی “سبک” خوانده یا شنیده ایم، چنین برداشت و دریافتی را به ما القا می کرده است

ادامه مطلب

خوانش فرهنگی و فوکویی رمان «زنگ موسیقی» نوشته ی مصطفی اسلامیه/جواد اسحاقیان

رمان خواندنی و ماندنی “زنگ موسیقی” نگاهی به تاریخ موسیقی ایران با همه ی گونه ها (دستگاهی و مَقامی) تا موسیقی عامیانه، محلی، قومی، کافه ای و لاله زاری و معرفی خوانندگان، نوازندگان، سرایندگان و مخاطبان موسیقی ملی و بومی ایران از آغاز تا زمان حاضر است.

ادامه مطلب

از کنت مونت کریستو تا تهران مخوف / جواد اسحاقیان

“اومبرتو اِکو” در بخش پایانی نام گل سرخ از راهبی به نام “آدسو” ۳ سخن می گوید که دارد به صومعه ی سوخته ی خود بازمی گردد؛ یعنی جایی که از آن همه کتابخانه ی عظیم و سرشار از آثار مربوط به آیین عیسویت، تنها تکه پاره هایی سوخته باقی مانده است.

ادامه مطلب

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(۱۰)/ خوانش سبک شناختی  مدیر مدرسه/ جواد اسحاقیان

   مطالعه ی “سبک شناسی” Stylistics  یکی از دشوارترین مطالعات در سه پهنه ی “ادبی”، “زبان شناسی” و “روان شناسی” است. دکتر “منصور اختیار” یک جا در رساله ی دکترای خود با عنوان From Linguistics to Literature (انتشارات دانشگاه تهران،۱۹۶۲) به گونه ای مبالغه آمیز می گوید “سبک شناسی” به کار پژوهش متخصصان پزشکی شباهت…

ادامه مطلب

ساختار پلات در رمان «تهران مخوف» اثر مشفق کاظمی / جواد اسحاقیان

هر “رمان” عناصری دارد که “پلات” آن را تشکیل می دهد و رمان جز به یاری آن ها شناخته نمی شود. “پیرنگ” (“پلات”) Plot در یک داستان، ناظر به نقشه، طرح و الگوی رخدادها و افزون بر آن، سازماندهی حادثه و شخصیت به گونه ای است که حس کنجکاوی و انتظار (“تعلیق”) Suspense را در…

ادامه مطلب

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی(۹)/ «یاکوبسون» و نظریه‌ی «وجه غالب» در سرگذشت ورتر «گوته»/ جواد اسحاقیان

یکی دیگر از مباحث راهبردی در نقد و نظریه ی ادبی “وجه غالب” Dominant است که “رومن یاکوبسون” Roman Jakobson نخستین بار آن را مطرح کرده و می تواند به عنوان یک رهنمود در تشخیص “انواع ادبی” گره از کار فروبسته ی ما بازکند. فشرده ی آنچه او از آن به “وجه غالب” تعبیر می…

ادامه مطلب

راهنمای نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (۸)/ “قطب های استعاره و مَجاز” در گلدسته و فلک و خواهرم و عنکبوت/ جواد اسحاقیان

ما پیش از این، اندکی در باره ی آرای “یاکوبسون” نوشتیم. یکی از مباحث و مقالات راهبردی دیگری که او در طرح و قانونمند سازی آن نقش تعیین کننده ای داشت “قطب های استعاره و مَجاز” بود که در خوانش متون داستانی، سخت به کار ما می آید. اما پیش از این که به دو…

ادامه مطلب

بررسی رمان «نی‌نا» اثر شیوا ارسطویی به عنوان نوع ادبی رمان کیج

مقصود “کوندرا” این است که هنرمند کیچ منش، نمی خواهد واقعیت عینی و محسوس آن هم از نوع عمیقش را ببیند و بنویسد. او دروغ می نویسد اما همین دروغ را چنان می نویسد که از آن، زیبایی می بارد و خواننده به جای آن که در رمان سیمای واقعیت را ببیند…

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل هفتم)/ “غریب سازی” و “فورمالیسم روسی” در داستان کنیزو / جواد اسحاقیان

“منیرو روانی پور” داستان کوتاه و خوش ساخت کنیزو را در مهر ماه ۱۳۶۴ نوشته و بارها در نشریات مختلف و آخرین بار در پاییز ۱۳۸۰ در مجموعه ای داستانی به همین نام منتشرکرده است. آنچه در این نوشته می آید، خوانش فورمالیستی این اثر بر پایه ی نظریات “ویکتور شکلوفسکی” و همفکران او است.

ادامه مطلب

سیمای “طالبان” در بادبادک باز “خالد حسینی” با رویکرد “ماتریالیسم فرهنگی” جواد اسحاقیان

اصطلاح “ماتریالیسم فرهنگی” به گونه ای اجتناب ناپذیر اصطلاح مشابهش “ماتریالیسم” را در مارکسیسم به ذهن می آورد. میان این دو نگره البته گونه ای همانندی هست: هر دو نگره مسائل اجتماعی را در بستر تاریخی و پیوند پویای زیر بنا و رو بنای اجتماعی مورد بررسی قرار می دهند اما میان این دو نگرش،…

ادامه مطلب

نگاهی به “سرود مردگان” نوشته ی فرهاد کشوری؛ با «رویکرد نقد نو » / جواد اسحاقیان

“سرود مردگان” نقطه ی عطفی در رمان نویسی نویسنده و افزون بر این، در تاریخ ادبیات داستانی معاصر ما است. این رمان به اعتبار “نوع ادبی هم “رمان مدرن است و می توان آن را از دیدگاه “مدرنیسم” مورد مطالعه قرار داد، هم به اعتبار تاریخگرایی اش، “رمان تاریخی” به شمار آورد و آن…

ادامه مطلب

آسیب شناسی زنان در روزگار حکومت طالبان؛ در رمان «هزار خورشید درخشان» نوشته‌ی خالد حسینی / جواد اسحاقیان

در نخستین روزهای خرداد ماه امسال {۲۰۰۷} نیویورک تایمز در یکی از بررسی های کوتاه کتاب خود با عنوان ارزش زن در کابل، از گربه ی خانگی هم کم تر است نوشته ی “میچیکو کاکوتانی” و در معرفی رمان تازه ی هزار خورشید درخشان “خالد حسینی” نویسنده ی افغانی تبار آمریکا، به مقایسه ی این…

ادامه مطلب

از «مرجان» صادق هدایت تا «مرجان» مانیا نیکویی؛ با رویکرد بینا-متنیت / جواد اسحاقیان

“قصه ی مرجان” یکی از سه داستان موجود در مجموعه داستان “دست ها را از گلویم بردار” است که “نشر ژیل” در سال ۱۳۹۹ منتشر کرده است. این داستان کوتاه به خاطر “همخوانی اندیشه ها” یا “تداعیهای ذهنی” (association of ideas) طبعاً خواننده را به یاد “مرجان” در داستان کوتاه “داش آکل” نوشته ی “هدایت”…

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل ششم) / سویه های «ادبیت» متن در «فورمالیسم» / جواد اسحاقیان

او از فورمالیست ها با عنوان “specifiers” (= تصریح کنندگان) یاد می کند؛ یعنی کسانی که می خواهند محدوده ی کار خود را از “موضوعات علمی” جدا کنند ” (ایخن بائوم، ۱۹۷۸، ۷). آنان تنها می خواستند سایر مطالعات ادبی را از حوزه ی “ادبیت ادبیات” پاکسازی کنند و یک نظم و هنجار خودمختار و…

ادامه مطلب

از رمانتیسم عشقی تا رمانتیسم انقلابی در رمان «ماه غمگین، ماه سرخ» نوشته‌ی رضا جولایی / جواد اسحاقیان

رمان تاریخی، زندگی نامه ای و در همان حال هنری “ماه غمگین، ماه سرخ” وصفی از پنج روز پایانی زندگی “میرزاده ی عشقی” (۱۳۰۳-۱۲۷۲) شاعر و روزنامه نگار شوریده حال، انقلابی، رمانتیک، احساساتی و جوان همدانی است که در اواخر دوره ی پُر تب و تاب انقلاب مشروطیت و آغاز قدرت یابی “سردار سپه” یا…

ادامه مطلب

از بوطیقای داستان کوتاه «پو» تا داستان کوتاه «میخچه» ی مهناز علی پور گسکری / جواد اسحاقیان

“میخچه” یکی از ده داستان کوتاه “مهناز علی پور گسکری” در مجموعه داستان “حافظه ی پروانه ای” است که “انتشارات آگه” در سال ۱۳۹۹ منتشر کرده است. در این مجموعه پنج داستان، “عالی” و “میخچه” یکی از آنها است و ای کاش فرصتی می بود تا شمار بیشتری از آنها مورد خوانش قرار میگرفت!

ادامه مطلب

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (فصل پنجم) / دشوار سازی دریافت در «فورمالیسم» / جواد اسحاقیان

طرح مفهوم سنتی تر در مورد رابطه ی میان محتوا و فورم، به این نتیجه گیری می رسید که ادبیات هنگامی متحول می شود که جهان، تغییر کند زیرا فرض بر این بود که ادبیات صرفا ً از اندیشه ها و واقعیاتی سرچشمه می گیرد که بیرون از قلمرو ادبی باشند و به هر حال،…

ادامه مطلب

سیمای«طالبان» در خوانش جامعه شناختی رمان «شهربندان» اثر جواد مجابی / جواد اسحاقیان

پیدایش “طالبان” به عنوان یک جریان تاریخی ـ اجتماعی و فرهنگی، معلول یک رشته عوامل خارجی و داخلی در کشور “افغانستان” است. خواننده باید چشم انداز روشنی از این رخداد تاریخی داشته باشد تا بتواند ساختارهای اثری ادبی را ـ که فرآورده ی طبیعی و ناگزیر آن است ـ دریابد

ادامه مطلب